tag:blogger.com,1999:blog-11190919111825420742024-03-14T01:09:01.831-07:00XYZAnonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.comBlogger45125tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-75116480307521628292017-08-04T10:52:00.000-07:002017-08-04T10:52:59.108-07:00Vengeance<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "Times New Roman", serif; font-size: 12pt;">Now I’m more than a quarter of</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">A century old,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">And I often think I’ve wasted<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">All my gold;<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">Wish I had got a different, some <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">Other mould,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">If only my tendencies to the right <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">Direction rolled, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">But that should be fine as long as I<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">Be bold<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">To declare that revenge’s been sweet – <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">Though cold – <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">As you’ve robbed me off my innocence,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">You told,<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">I have robbed you off yours, <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">Behold! <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">That busts up the deal; glad I’m <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;">Not yet sold. <o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com3tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-89456752859915485382017-04-29T04:34:00.001-07:002017-04-29T04:58:52.090-07:00রস<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
বাচ্যার্থেই থাইকা কাজ নাই,<br />
বাচ্চারাও তা বুঝতে পারে<br />
ভাব বিনা তুমি ক্যামনে ধরবা<br />
রসবতীরে কাইব্যাধারে?<br />
<br />
ক্যামনে ফুটাবা আন্ধার ঘরে<br />
কাইব্য-প্রকাশ ঝাড়বাতি-খান?<br />
ক্যামনে আঁকবা কালো মেঝে জুড়ে<br />
আল্পনা ভাল্ ভাল্ কয়খান? <br />
<br />
বাচ্যার্থেই আটকা থাইকো না<br />
হোথায় শুধুই ধাঁচাখানা আছে;<br />
দেহপটখানা সম্বল কইরা<br />
বাঁচামরা ছাড়া রাস্তাও আছে। </div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-53347886737461274102017-04-09T13:13:00.000-07:002017-04-09T13:13:14.294-07:00কামমোহিতং<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
আমি তো ভালোই ঘুমোচ্ছিলাম<br />
মড়ার মতো বিছানায় প'ড়ে প'ড়ে --<br />
জাগিয়ে গেলে তুমি।<br />
<br />
তুমি তো এখন অন্য কারো কোলে<br />
নিদ্রা গিয়েছো, কিংবা নিয়েছো গিলে<br />
পারোও বটে তুমি!<br />
<br />
আমি উচাটন, বেড়াই ছুটে ছুটে<br />
বিভোর বাতাস ফুসফুসেতে পুরে;<br />
উড়ছো জানি তুমিও।<br />
<br />
হাওয়ায় মেলেছি আমরা যে যার পাখনা<br />
সবটা চুলোয় যায় যদি, তো যাক্ না<br />
সব আছে, তবু যৌথ হ'ল না।<br />
<br />
মিথুন বনতে ক্রৌঞ্চ ব'নে গেলাম<br />
আমরা যে যার নিজের বনে এলাম<br />
ব্যাধ ছিলো, তবু বিদ্ধ হ'ল না।<br />
<br />
হে বাল্মীকি, হাহাকার পেলে শুনতে?<br />
কান্না এবং দীর্ঘশ্বাসকে গুনতে?<br />
কাব্যে এসেই মিটবে যত দেনা? <br />
<br />
<br /></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-48901333977286443242017-03-31T00:49:00.000-07:002017-03-31T01:00:59.969-07:00খেলা ভাঙার গান<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<br /></div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<br /></div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
যদি দেখি,</div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<br />
কান্নাহাসির সমস্ত পাট শেষ</div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<br />
যদি দেখি,</div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<br />
রাত্রিদিনের চলন নির্নিমেষ</div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<br />
তবে যেন </div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<br />
ঘুমের কোলে যাই,</div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<br />
গিয়ে ছাই</div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<br />
সব জ্বালা জুড়াই, </div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<br />
<span style="font-size: 16px;">এবং </span></div>
<div style="font-family: "Helvetica Neue", Arial, sans, sans-serif; font-size: 16px;">
<span style="font-size: 16px;"><br /></span>
<span style="font-size: 16px;">জেগে উঠেই পুড়িয়ে ফেলি </span><br />
<span style="font-size: 16px;"><br /></span>
<span style="font-size: 16px;">মিথ্যে যত আবেশ !</span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-59266000252481014192017-03-31T00:42:00.000-07:002017-03-31T00:42:28.591-07:00উটকোবি <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
উটকো কবি হুড়কো তুলে বেবাক বাজে বকে<br />
তাই নিয়ে ফের ভক্তবৃন্দ আড্ডা জমায় রকে।<br />
উটকোর পাশে ছুটকো এসে কিচিরমিচির করে,<br />
FIR আর হুমকি জুটিয়ে শহীদ-মালা পরে।<br />
শহীদ-শহীদ জমলে খেলা নতুন বেদী গজায়;<br />
বেদীর টঙে চ'ড়ে বেগম নতুন অ্যাওয়ার্ড সাজায়!<br />
তারপরেতে বসন-ভূষণ ভীষণ ভীষণ ভারি<br />
সাজিয়ে নিয়ে দুলকি চালে ফেরেন তাঁরা বাড়ি।<br />
বাড়ি ফিরেই গল্প লেখেন, পদ্য ফাঁদেন আবার<br />
কমিশনের টাকায় মেটান বউ-বাচ্চার আব্দার।<br />
এমনি করেই বাজে বকা কেবল বেড়ে চলে,<br />
সভ্যতাটির জাত ভেসে যায়, চোখ ভেসে যায় জলে। <br />
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-4555046454057256392017-02-28T00:38:00.000-08:002017-02-28T00:38:05.303-08:00গুরুজির জয় <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 15.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: BN;">যদি না জোগায় শব্দ মুখে,</span><span lang="EN-IN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-font-size: 15.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 15.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: BN;">শত্রু-সমরে কি ঘোর দুখে </span><span lang="EN-IN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-font-size: 15.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 15.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: BN;">বিপদে-আপদে উপপ্লবে </span><span lang="EN-IN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-font-size: 15.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 15.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: BN;">ঘন-দুর্যোগ জমে ওঠে যবে </span><span lang="EN-IN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-font-size: 15.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 15.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: BN;">করিস্ নে শেষ তোর জয়গান</span><span lang="EN-IN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-font-size: 15.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 15.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: BN;">নত না হয় ও-ললাট মহান </span><span lang="EN-IN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-font-size: 15.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 15.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: BN;">মৃদঙ্গে তোল্ প্রচণ্ড তাল </span><span lang="EN-IN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-font-size: 15.0pt; mso-bidi-language: BN;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 15.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-IN; mso-bidi-language: BN;">গর্জিয়ে বল্ সৎ-শ্রী-অকাল! <o:p></o:p></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-34924339357057450062017-02-26T09:21:00.001-08:002017-02-26T09:25:07.604-08:00ফেরিওয়ালা<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
তার কাজ ফুরিয়ে গেছিলো।<br />
কাজ ফুরিয়ে গিয়েছিলো তার<br />
দিনান্তে, অন্য বাসনায়;<br />
টান পড়েছিলো ভাণ্ডারে আর<br />
চোখের দেখার ক্ষণে।<br />
<br />
এ-পথে মেয়েটি আসছিলো না।<br />
দেখছিলো না নেড়ে-চেড়ে আর<br />
সাজানো পসরা-ডালি<br />
যা বেচে বেচে কেটে যাবে তার<br />
ঝাপ্সা জীবনখানি।<br />
<br />
ব্যথাতুর দেহ ঠেলে উঠছিলো।<br />
<br />
কার ব্যথার আর কে খোঁজ রাখে --<br />
কেন সে আসে না? দু'দিন ভেবেছে;<br />
ভেবে দু'রাতের ঘুম উড়িয়েছে<br />
তারপরে ঠেলে নিয়ে গেছে তার<br />
পসরা ঠেলার গাড়ি। </div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-1588302483844513232017-02-12T17:55:00.000-08:002017-04-29T05:04:49.210-07:00That Moment When You Feel Angry (but cannot do much about it)<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "lucida calligraphy"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">Some people made me
angry today. No, wait – that’s not true – from neither end. I should have
really said that a LOT of people have been making me feel angry since quite
some time now. Who are these people? And what </span><span style="font-family: "lucida calligraphy"; font-size: 16px;">in God’s name</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "lucida calligraphy"; font-size: 12pt; line-height: 115%;"> have they done to
make me feel SO angry, after all? And since when? These are the three burning,
urgent questions that are presently not letting you sit up (or just lie still) properly
while you’re reading this. Let me fancy that you are shifting positions, or
maybe rolling from one end of your bed to another, all because me – your beloved
author (who they say does not exist, who they say is already dead and pushing
lilies – or polluting the river Ganges – I am a Hindu, after all!) feels angry;
like really angry; really, really angry. I would like to say that again: I feel
very angry. Don’t get bored yet by all these repetitions of similar-sounding
phrases. You see, I’m trying to make a point here. I am talking to you, my dear
reader, from the other end of this page which unfolds at a time that is a bit
tilted away from your here and now, towards the past. Believe me: that’s the
only thing that separates you from me – time. You are reading this at your own lazy
or slippery moment which will come at a later time than the one which I am in –
at the moment of this act of writing. This is no bigger a deal than the
separation that a caller has to afford when (s)he is making a phone call from
the other end of the line. (S)he uses words from a language to articulate
her/his fine feelings – well, I’m doing the same stuff here, expressing my very
own boiling feelings through words borrowed from a language. In other words,
both of us are doing a verbal exercise. It involves the use of words; it
involves employing language – that finest of all human inventions – to communicate
with a fellow human being. And such a real blessing it feels like, to be able
to make another person – another sentient human being – understand how you
think, how you feel, what you want! Praised be V</span><span lang="EN-IN" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">ā</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "lucida calligraphy"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">g-dev</span><span lang="EN-IN" style="font-size: 12pt; line-height: 115%;">ī</span><span lang="EN-IN" style="font-family: "lucida calligraphy"; font-size: 12pt; line-height: 115%;">, the Goddess of Speech,
for she came upon my tongue, she resided within my vocal cord (and often on my
fingertips which are typing these words now) and blessed me with the unique
ability – among all the members of this big animal/botanical family – to so
efficiently and effectively articulate my desires and emotions! Never does a
human child feel so powerless in her/his whole life other than the time when (s)he
cannot form a word, even if (s)he can perfectly find it from her/his father’s
familiar mushy vocabulary, simply because (s)he cannot bend a few muscles the
way they should be to utter that word, and as a result gives out a loud cry of
protestation – even breaks into tears – oh, baby! That’s the reason why I am
counting my blessings presently, and you should, too! You better count the
numerous ways which you take for granted a little too much and a lot too often. </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "lucida calligraphy"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "lucida calligraphy"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">But enough on the
subject of human inventions and the Goddess’s intervention in bestowing them
with the tools to innovate with. Let’s now get back to the much-debated (and long
dubbed cold) topic of the Death of the Author. Do I sound like a dead person,
now? Here, lend me some attention on this page. Do I sound like some dead
cuneiform codex that you cannot make head nor tale of? Do not worry too much; I’ll
probably turn into one when I’ve run my course in time – probably a few
thousand years down the line (or worse, a few hundred, given the ever-increasing
acceleration that Change has gathered in our times). But so will a species of
dog – one that you find perfectly normal and classily pedigreed to pet in your
own apartment – it will turn into a fossil in a matter of a few thousand years
or more, a something that doesn’t look very different from a cuneiform codex to
be honest. Profoundly sad (just pretending!), but true. So, rather than
thinking too much about the future, where we may not be fortunate enough to cohabit,
let us invest our time and energy on this mortal lifetime. I talk to you, I directly
address you while doing so, you are listening to me and you understand me
fairly well. I am using a tool – a language – to do so effectively, so that you
don’t miss out on either the major themes or the finer details of my communiqué.
Let us call this language English for the time being. Within the common user-interface
that the English language is providing us, I can attempt to communicate that
anger which I was ranting about since the beginning of this article (or letter,
if you may) and it is quite expected that you will at least get a decent
understanding of my situation – if not realize all of it. I will draw a very
important distinction between ‘understanding’ and ‘realization’: understanding may
or may not arouse an immediate response in you; but realizing my situation
definitely will – it will compel you to feel empathy for me (if you are not
outright evil, that is) and you shall feel as if you simply cannot do without
doing something about the situation. Now I better remind you one more time that
I feel very angry. I really do. And I cannot do much about it, except for talking
about it. So what do I do? Well, of course, I tell you about it. At certain
times it would not even matter if you are interested in listening to me, or
even have got the time to listen to me – I will still do it somehow – just because
you, another human, is readily available before me. <o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "lucida calligraphy"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-IN" style="font-family: "lucida calligraphy"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">(continued) <o:p></o:p></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-24990311531859231552017-01-05T06:06:00.000-08:002017-01-05T06:06:05.273-08:00বাংলাদেশের সাহিত্য ও তুলনামূলক সাহিত্য – সাংস্কৃতিক সেন্সরশিপ এবং কিছু সম্ভাবনা <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<i><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">বাংলাদেশের সাহিত্য ও তুলনামূলক সাহিত্য – সাংস্কৃতিক
সেন্সরশিপ এবং কিছু সম্ভাবনা </span></i><i><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">[সারাংশঃ</span></b><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> সাম্প্রতিক কালে বাংলাদেশের
ব্রাহ্মণবাড়িয়ায় উস্তাদ আলাউদ্দিন খানের নামাঙ্কিত মিউজিক কলেজটি ধ্বংস করা এবং
শিল্পকলা একাডেমীর উপর আক্রমণ নেমে আসা প্রসঙ্গে সেদেশের আভ্যন্তরীণ রাজনৈতিক
গোলযোগের সূত্র ধরে মতাদর্শগত পার্থক্যের কথা মনে আসে। সে পার্থক্য রাজনৈতিক, ধর্মীয়
ও সাংস্কৃতিক মতের বিভিন্নতার কারণেই হয়তো বা। এখন তুলনামূলক সাহিত্যের পাঠ-পদ্ধতি
দিয়ে সেদেশের সাম্প্রতিক ঘটনাবলীকে সাংস্কৃতিক পাঠ (বা টেক্সট) হিসেবে ধরে নিয়ে
যদি পড়তে বসি, তাহলে প্রথম যে প্রশ্নের সম্মুখীন হতে হয়, তা হলঃ বাংলাদেশ তো মূলত
একটি ভাষায় কথা বলা দেশ। তাহলে কীসের তুলনা? কার সাথেই বা তুলনা? এই পত্রে এ দুটি
প্রশ্ন এবং তাদের উত্তর খোঁজার সূত্রেই চলে আসবে একই ভাষায় কথা বলা এই দেশেও
কীভাবে একাধিক দেশ বিরাজ করে, সেই গল্প। এই একাধিক দেশের সহাবস্থান এবং যুযুধান
অবস্থা কি তবে মতাদর্শগত বিরোধেরই ফসল? নাকি এর কারণ লুকিয়ে আছে অর্থনৈতিক
অসাম্যের মধ্যে? এই বিরোধ/অসাম্য কি কোনোভাবে তৈরি করে দিচ্ছে এক ভাষার মধ্যে
অঞ্চল এবং শ্রেণীভেদগত বিভিন্ন পরিসর? তারা একে অপরের সাপেক্ষে কেমনভাবে অবস্থান
করছে – অনুভূমিক নাকি উল্লম্ব রেখায়? এইসব প্রশ্ন তোলার মধ্যে দিয়ে আমরা বুঝতে
চেষ্টা করবো প্রতিষ্ঠানের উপর আক্রমণ, সেন্সরশিপ এবং বহুমত-সহিষ্ণুতার নিরিখে বিংশ
শতাব্দীর গোড়া থেকে শুরু ক’রে বর্তমান বাংলাদেশের (বা “বাংলাদেশগুলির”-একাধিক
বাংলাদেশের) সর্বশেষ অবস্থান</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">, </span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">তার সাহিত্যে-সংস্কৃতিতে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।] </span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">দুটি ঘটনার কথা বলে আলোচনায়
ঢুকবো। ঘটনাদুটির মধ্যে ব্যবধান রয়েছে প্রায় এক শতাব্দীর। তবুও কী আশ্চর্য মিল
তাদের মধ্যে! প্রথম ঘটনাটি ঘটেছিল ১৯২০-র দশকে, ঢাকায়। বুদ্ধির মুক্তি আন্দোলনের
প্রাতিষ্ঠানিক রূপ ‘মুসলিম সাহিত্য সমাজ’-এর বার্ষিক মুখপত্রের ভূমিকা নিয়ে ঐ সময়
প্রকাশ পেতে শুরু করে <i>শিখা</i> পত্রিকা, ১৯২৭ সাল থেকে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">মুসলিম সাহিত্য সমাজের এই আন্দোলন-চেষ্টা ‘বুদ্ধির মুক্তি
আন্দোলন’ নামে চিহ্নিত হবার কারণ—এঁদের স্লোগানই ছিলঃ “বুদ্ধির মুক্তি”</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">বুদ্ধির মুক্তি আন্দোলনের অন্যতম নেতা,
আপসহীন যুক্তিবাদী এবং ব্রিটিশ-শাসনাধীন ভারতবর্ষে প্রাদেশিক বাংলা সরকারের
পাঠ্যবই-সংক্রান্ত কমিটির এককালীন সম্পাদক কাজী আব্দুল ওদুদ এই পত্রিকায় তাঁর
‘মুক্ত চিন্তা ও যুক্তিভিত্তিক’ বিভিন্ন লেখা প্রকাশিত ও ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়ের
ছাত্র-শিক্ষকসমাজে প্রচারিত হবার কারণে ঢাকার নবাবের পরিবার কর্তৃক নিগৃহীত হয়ে
ঢাকা ত্যাগ করতে বাধ্য হন এবং কলকাতায় স্থায়ী বসবাস করতে শুরু করেন। অথচ তিনি
নিজেকে একইসঙ্গে আস্তিক ও বুদ্ধির মুক্তিবাদী বলে ঘোষণা করেছিলেন, কোরানের বঙ্গানুবাদ
করবার কৃতিত্ব রয়েছে তাঁর ঝুলিতে, এবং তিনি ধর্মের বিরোধিতা করেননি। </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">দ্বিতীয় ঘটনাটি সমসাময়িক, এবং
সমসময়ের নিজস্ব চরিত্র অনুযায়ী অতি অল্প সময়ের ব্যবধানে এই একই চরিত্রের ঘটনার বহু
প্রকাশ আমাদের পক্ষে স্মরণে আনা খুব কষ্টসাপেক্ষ নয়</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">। </span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">অতীতের ঘটনাবলী একে অপরের থেকে বিছিন্ন, একক, একলা হতে শুরু করে – যত
তাদের সাথে আমাদের দুরত্ব বাড়তে থাকে। সমসময়ের ক্ষেত্রে এমনটা ঘটার কথা নয়। এই
সময়টা আমাদের ভেতরে-বাইরে তার চির-উপস্থিতির খবরটা আমাদের জানান দেয় ঘটনাবলীর
বহুত্বে—বিশেষ ক’রে গণমাধ্যম এবং সোশ্যাল নেটওয়ার্কিং-এর এই জোয়ারবেলায়</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> তবুও একটা ঘটনার কথাই বলছিঃ সবকটির আখ্যান এখানে এনে
ফেললে মহাভারত হয়ে যাবে, তা এই পরিসরে বাঞ্ছনীয় নয়, এবং তার দরকারও নেই। এর সঙ্গে
তুলনীয় বাকি ঘটনাগুলি, আমি নিশ্চিত, আপনারা নিজের নিজের চেতনায় ঝালিয়ে নেবেন
আরেকবার, এই পাঠের অবসরে। ঘটনাটি ঘটেছে ব্রাহ্মণবাড়িয়ায়; সেখানে উস্তাদ বাবা
আলাউদ্দিন খানের নামাঙ্কিত মিউজিক কলেজটি ধ্বংস করেছে একটি মাদ্রাসার ছাত্রেরা।
খবরে প্রকাশ, সেদেশের একজন কেন্দ্রীয় মন্ত্রীকে উদ্ধৃত করা হচ্ছে, তিনি বলছেন এমন
ঘটনা মাদ্রাসার ছাত্রেরা ঘটিয়েছে তার কারণ তারা বাংলাদেশের স্বাধীনতায় বিশ্বাস করে
না, তারা এদেশের সংস্কৃতি, এদেশের মূলভাবটিকে ধ্বংস করতে চায়। </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">একটি দেশের মূলভাব কি হতে পারে,
বা আদৌ সেরকম কিছু থাকতে পারে কিনা, সে নিয়ে মাননীয় মন্ত্রীর সঙ্গে বিতর্ক চলতে
পারে – বিশেষ করে সে বিতর্কের পরিসর যদি হয় এই তুলনামূলক সাহিত্য বিভাগের মতো কোনো
লিবেরাল আর্টস বিভাগ। সেখানে এ প্রশ্ন অন্তত কেউ না কেউ তুলবেন ব’লে নিশ্চিত হওয়াই
যায়, যে যখন মাত্র দু’জন মানুষের মধ্যে মতের ও মনের সম্পূর্ণ মিল হওয়া এক অর্থে
অসম্ভব, তাহলে কী ক’রে এমনটা আশা করা যায় যে ষোল কোটি মানুষের দেশে মূলভাবটি কি
সেই প্রশ্নে মতভেদ ও তা থেকে বিরোধিতা মাথা তুলবে না। তবে এই পত্রে সে প্রশ্নের
অবতারণা করাটা আমার মূল উদ্দেশ্য নয়। এখানে উদ্দেশ্য বলে যদি কিছু থাকে, তবে তা হ’ল—এই
যে শতাব্দিব্যাপী সাংস্কৃতিক আক্রমণ (স্রেফ আগ্রাসন <i>আর </i>বলা যায় না), তার
ইতিহাসটা ঠিক কোন্ পথে চলেছে, সেটা দেখবার, বোঝবার বা জানবার চেষ্টা করা। এই
ইতিহাসের গতিপ্রকৃতি এইজন্যে আরো বেশি ক’রে বোঝা দরকার কারণ যদি আমরা তুলনামূলক
সাহিত্যের পঠনপাঠন-পদ্ধতির মধ্যে বাংলাদেশের সাম্প্রতিক ঘটনাবলী ‘পড়তে’ চাই, এবং
বিশেষ করে যাদবপুর বিশ্ববিদ্যালয়ের তুলনামূলক সাহিত্য বিভাগে যেখানে বাংলাদেশের
সাহিত্য এরিয়া স্টাডিজ-এর একটি অন্যতম বিষয়, তাহলে এই ইতিহাসটিকে উপেক্ষা করা
অসম্ভব হয়ে দাঁড়ায়। আর আমাদের সমসময় এই ইতিহাসের প্রবহমানতার একটি অত্যন্ত বিশিষ্ট
<i>ক্ষণ, মোমেন্ট,</i> কারণ ধর্মবিশ্বাসকে যদি একটি বর্ণালীর মতো মনে করি, তাহলে
তার এক প্রান্তে থাকে বিদ্বেষ-আশ্রয়ী অসহিষ্ণু মৌলবাদ, এবং অপর প্রান্তে থাকে
মিলনসন্ধানী বৈচিত্র্যসহিষ্ণু উদারতা; আর আমাদের সমসময়ে এই দুই প্রান্তের মধ্যেকার
ভারসাম্য একেবারেই নষ্ট হ’তে বসেছে, এর অসহিষ্ণু প্রান্তটি পাল্লায় ভারি হয়ে
আমাদের উপমহাদেশের স্বাভাবিক শান্তিপূর্ণ জীবনযাত্রা ধূলিসাৎ করেছে—অন্য কোনো
বিষয়ে নজর দেবার আর জো নেই</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">
অর্থনৈতিক উন্নতি, সাংস্কৃতিক বিকাশ অথবা প্রযুক্তিগত অগ্রগতি—যে বিষয়ই হোক না
কেন, সবকিছুকেই মৌলবাদ ও মৌলবাদী রাজনীতি আচ্ছন্ন ক’রে রাখতে সফল হচ্ছে। সেই নঞর্থক
তাৎপর্যেই আমাদের সমকাল এই নৈরাশ্যজনক ইতিহাসের একটি বিশিষ্ট ক্ষণ।</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">কোনো একটি সংস্কৃতির যে দিকটি
আমার পছন্দ নয়, তাকে ঢেকে দেবো, একে বলা যায় সেন্সরশিপ, চলতি ভাষায় কাঁচি চালানো। যদিও
এই প্রবণতা পৃথিবীর সব দেশেই দেখা যায়, কিন্তু এই উপমহাদেশে তা অত্যন্ত
বিপজ্জনকভাবে বর্তমান। আজ থেকে প্রায় একশো বছর আগে, শিকাগো শহরের পুলিশ বিভাগ থেকে
আদেশনামা জারি করে সে শহরের একটি বিপণি হ’তে ফরাসি চিত্রকর পল শাবা’র আঁকা একটি
সাড়া জাগানো ছবি </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">“Matinee de Septembre”</span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> (বাংলা অনুবাদে
দাঁড়ায় “সেপ্টেম্বরের সকাল”) হ’তে অনুপ্রাণিত একটি ফোটোগ্রাফ সরিয়ে ফেলা হয়েছিল।
পুলিশ বিভাগের অনুযোগঃ সেই ফোটোগ্রাফের নগ্নতা ‘</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">public morality</span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">’-র
পক্ষে অস্বাস্থ্যকর। এ প্রসঙ্গে সে সময়কার খ্যাতনামা আমেরিকান শিল্পসমালোচক জেমস
উইলিয়ম প্যাটিসন বলেছিলেনঃ</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">“</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">One question is
uppermost in our minds; are the various men who move against the picture
embarrassed by any rumours of their own misdeeds? Are they entirely pure? Are
they doing this work because their office demands this line of activity, or
because they feel in their hearts the necessity for it? Far be it from me to
make accusation; but there are disturbing rumours afloat. Are we to trust art
censorship to any but the most unsullied souls?” (Pattison 1913:243)<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">সেন্সরশিপের
প্রতি তীব্র ঘৃণায় প্যাটিসন ব্যক্ত করেন সেন্সরশিপের প্রবণতাকে সমালোচনা করতেই
তাঁর বিতৃষ্ণা জাগে, তাঁর রুচিবোধ আহত হয়। তিনি বলছেনঃ</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">“</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Probably it were well not to dig too
deep, seeking the mire; but this performance already stinks.” (Pattison
1913:243) <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">প্যাটিসনের মতোই আমাদের
বিতৃষ্ণা জাগে এই প্রসঙ্গ উত্থাপন করতে, এই বিষয় নিয়ে আলোচনা করতে, যা কিনা কিছু
মানুষের ভাবনা-চিন্তাশক্তির সম্পূর্ণ অনুপস্থিতির ফসল। অথচ এই উপমহাদেশের দুর্ভাগ্য এটাই
যে আমরা বারবার বাধ্য হই এই আলোচনার কাদা ঘাঁটতে, তা না করে অন্তত আমাদের দুই
বাংলার ভাষাপ্রেমীদের উপায় নেই। এই সেন্সরশিপ গত তিন দশকে বিধ্বংসী আকার নিয়েছে,
হাতে অস্ত্র তুলে নিয়ে বাংলাদেশে ব্লগ ও ব্লগার দুইই মুছছে, ভারতে সমালোচক মানুষের
চিহ্ন মুছছে, পাকিস্তানে বিশ্ববিদ্যালয় ও শিয়া প্রার্থনাগৃহ মুছছে</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">যে দুটি ঘটনার কথা ব’লে লেখা
আরম্ভ করেছিলাম, সময়ের বিস্তর ব্যবধান থাকা সত্ত্বেও তাদের মধ্যেকার মিলটাকে
অস্বীকার করবার উপায় নেই, উপায় নেই এই ঘটনাদুটির মধ্যে নিশ্চিতভাবে ঘটে যাওয়া আরও
সহস্র ঘটনার সাথে এদের চরিত্রগত যোগসূত্রকে উপেক্ষা করার। ধর্মীয় বিশ্বাস-মতাদর্শ
আর যুক্তিবাদের মধ্যে সামঞ্জস্য-চেষ্টা ও আপাত-বিরোধিতা থেকে নিয়মতান্ত্রিক
আনুগত্য আর বাঁধনছাড়া স্বেচ্ছাচারিতার চরম বিরোধে উত্তরণের মাধ্যমে এই ঘটনাবলীর চারিত্রিক
বিবর্তন সবচেয়ে স্পষ্ট করে চোখে পড়ে—এই হচ্ছে আমাদের বক্তব্য। আর এই বিবর্তনে
অনুঘটকের কাজ করেছে ক্ষমতা কায়েম করার রাজনীতি। এই ইতিহাসের একেবারে গোড়ার দিকে,
শিখা পত্রিকায় কাজী আব্দুল ওদুদের লেখা থেকে জানতে পারি যে মুসলিম সাহিত্য সমাজ
তাঁদের মুখপত্রে “বাংলার মুসল্মান সমাজে, এ পর্যন্ত কোনো উল্লেখযোগ্য সাহিত্যের
উদ্গম হয় নাই” ব’লে আক্ষেপ করছেন। সে প্রসঙ্গে এমন অভাবের কারণ পর্যালোচনা করতে
গিয়ে তাঁরা যে সিদ্ধান্তে উপনীত হচ্ছেন, তা হ’লঃ </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">“...বাংলার মুসলমানের জীবনায়োজন
মারাত্মক ত্রুটিতে পরিপূর্ণ যাতে করে মনুষ্যত্বের পূর্ণাঙ্গ পর্যাপ্ত বিকাশই
সেখানে সম্ভবপর হচ্ছে না,—সাহিত্য-সৃষ্টির কথা সেখানে ভাবা যায় কি করে?</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">এ সম্পর্কে নানা গুরুতর কথার
সম্মুখীন আমাদের হতে হয়। বলা যেতে পারে, সে সমস্তের কেন্দ্রগত কথা এই—ইসলাম কীভাবে
মানুষের জন্য কল্যাণপ্রসূ হবে সেই কথাটাই হয়তো আগাগোড়া আমাদের নতুন করে ভাবতে হবে।”</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">এই অবধি পড়বার পর মনে হতে পারে
ধর্মবিশ্বাসের ওপরেই যেন সমস্ত দায় চাপিয়ে দায় চাপিয়ে দেওয়া হ’ল। কিন্তু না,
ধর্মের সমালোচনা আর ধর্মকে একেবারে খারিজ করার মধ্যে কাজী আব্দুল ওদুদ পার্থক্য
টেনেছেনঃ </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">“স্পষ্টভাবেই আমাদের সামনে
গ্রহণীয়রূপে বিধৃত ইসলাম নারীর অবরোধে সমর্থন করেছে, সুদের আদান-প্রদানের উপর
অভিসম্পাত জানিয়েছে, ললিতকলা চর্চায় আপত্তি তুলেছে, আর চিন্তার ক্ষেত্রে আমাদের
দৃঢ়কণ্ঠে বলে দিয়েছে, তোমাদের সমস্ত চিন্তা সব সময়ে যেন সীমাবদ্ধ থাকে কোরআন ও
হাদিসের চিন্তার দ্বারা। এই সমস্ত কথাই আমাদের নতুন করে ভেবে দেখতে হবে, ভেবে দেখতে
হবে, মুসলমান সমাজের মানুষের কর্ম ও চিন্তার স্বাধীনতায় এইভাবে যে অনেকখানি নতুন
রকমের প্রতিবন্ধকতা উপস্থিত করা হয়েছে এতে করে কি সত্যকার কল্যাণ লাভ হয়েছে—এই
সমস্ত ব্যবস্থার পিছনে যে সাধু উদ্দেশ্য আছে এ কথা বুঝতে পারা কষ্টসাধ্য নয়। সংযম
ও পবিত্রতা, পরিশ্রম ও করুন প্রাণতা, এবং
সুন্দর ও মহনীয়ের প্রতি নিবিড় শ্রদ্ধা—এ সমস্তের কথা যাঁরা মানুষকে বলতে চেয়েছেন
তাঁরা নিশ্চয়ই মানুষের শ্রদ্ধার পাত্র। কিন্তু আমাদের নতুন করে ভেবে দেখবার
প্রয়োজন এই জন্য যে, সংযম ও পবিত্রতাকে নারীর অবরোধের দ্বারা, পরিশ্রম ও করুন
প্রাণতাকে সুদের আদান-প্রদান নিষেধের দ্বারা, ও সুন্দর মহনীয়ের প্রতি শ্রদ্ধাকে
মানুষের বুদ্ধি শৃঙ্খলিত করার দ্বারা সম্ভবপর করে তুলতে প্রয়াস পেলে অসম্ভব কিছুর
প্রতি হাত বাড়ানো হয় কিনা, অন্যকথায়, তাতে করে মানব প্রকৃতির উপর অত্যাচার করা হয়
কিনা, যার জন্য সমস্ত উদ্দেশ্যই ব্যর্থ হয়ে যেতে পারে।” (আহমেদ ২০১৬</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">:</span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">৩৪)</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">অর্থাৎ পরিষ্কারভাবেই ধর্ম আর
যুক্তি-কে পরস্পরবিরোধী দুটি বস্তু হিসেবে দেখা থেকে কাজী আব্দুল ওদুদ তথা মুসলিম
সাহিত্য সমাজ বিরত হচ্ছেন। উপরে উদ্ধৃত বয়ানে বিশেষ ক’রে যে শব্দটির উপস্থিতির
প্রতি আমি পাঠকের দৃষ্টি আকর্ষণ করতে চাই, সেটি হচ্ছে ‘শ্রদ্ধা’</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> যে সমাজে দাঁড়িয়ে ওদুদ আত্মসমালোচনা করছেন, নানান
দোষত্রুটি ও মানবপ্রকৃতির অবমাননা সত্ত্বেও যে সেই সমাজের বুনিয়াদের সৎ অভিপ্রায়ের
প্রতি তাঁর শ্রদ্ধা টলে যায়নি, সেই কথাটি মুসলিম সাহিত্য সমাজের আন্দোলনের গঠনমূলক
চরিত্রের দিকে বিশেষভাবে আলোকপাত করে। এঁরা ভাঙতে আসেননি, যা উত্তরাধিকার সূত্রে
পেয়েছেন তাকেই আরও ভালো ক’রে গড়তে চেয়েছেন। </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">তাঁর সমাজে ললিতকলার চর্চায় আপত্তি
তোলার বিষয়টি ওদুদ উল্লেখ করেছেন জোরের সঙ্গে। ব্রাহ্মণবাড়িয়ার ঘটনার কথা, অথবা
এরকম আরো অনেকগুলো ঘটনা যা দেশভাগের আগে পরে বাঙালি ভূখণ্ডে ঘটেছে এবং ঘটে চলেছে,
জানতে পারলে আজ ওদুদ নিশ্চয়ই প্যাটিসনের মতোই বিতৃষ্ণা অনুভব করতেন। </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">তুলনা টানতে হলে কোনো একটা জায়গা
থেকে শুরু করতে হয়। আর নিজে যেখানে দাঁড়িয়ে আছি, শুরু করবার জন্য তার চাইতে ভাল
একটা জায়গা আর কীইবা হতে পারে? তাই আমাদের ভাষা, যা বাংলাদেশ ও পশ্চিমবাংলার
ভূগোল-ইতিহাসের মতো খুব বড়ো একটা মিলের জায়গা, সেখান থেকেই তুলনার এই যাত্রার
উদ্বোধন হোক। পড়ে দেখি, ভাষা কেমনভাবে আঘাত সহ্য করছে, সে আঘাতে মুচড়ে যাচ্ছে
কিনা, পাল্টা মার দেবার জন্য উদ্যত হয়ে উঠছে কিনা, নাকি বিস্ময়মেশানো দুঃখের
তাড়নায় ক্রমে নীরব অথবা আরো বেশি সাঙ্কেতিক হয়ে যাচ্ছে। পড়ে দেখি, সে ভাষায় কি করে
একইসঙ্গে লেখা হচ্ছে প্রেমের গান আর খুন করার ডাক। জানার চেষ্টা করি, ঠিক কোন কোন
আর্থসামাজিক কারণ ভাষার বর্তমানকে নিয়ন্ত্রণ করার ক্ষেত্রে মুখ্য ভূমিকা নিচ্ছে। বিদেশি
অর্থ? ভোগবাদের দিকে মধ্যবিত্ত সমাজের ঝোঁক ও নিম্নবিত্ত পরিবারগুলিতে তার
প্রতিক্রিয়া? অনুন্নয়ন? জেনে নিই ঠিক কীভাবে সন্দেহ বাড়ছে দুদেশে, একে অপরের
প্রতি। তাতে সরকারগুলির ভূমিকা কতটা, আর কতটা দায়িত্ব দুদেশের নাগরিকদের। তুলনা
চলুক। তুলনার জন্য দু’দেশের বিশ্ববিদ্যালয়গুলি, যারা বরাবর এই বিভক্ত অথচ মিলনকামী
বাঙালী ভূখণ্ডের মুক্তচিন্তার মন্দির হিসেবে, কল্যাণমুখী বিদ্যার মক্কা হিসেবে
নিজেদের ভূমিকা পালন করে এসেছে, তারা তাদের উদ্যম আরও জোরদার ক’রে তুলুক। আর আমরা,
যারা তুলনা করছি, তারা প্রতিনিয়ত আরও নত হই, আরও বেশি ক’রে নম্র হয়ে যেন তুলনা
করতে বসি; তুলনা যেন আমাদের মধ্যে কে বড় আর কে ছোটো সেই ক্ষুদ্র বিচারের জরিয়া হয়ে
না রয়ে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: HI;">।
</span><span lang="HI" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">ঋণস্বীকারঃ </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">আহমেদ, বুলবুল সম্পাদিত <i>অনির্বাণ সেই অগ্নিশিখা</i></span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">. </span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> কলকাতাঃ ছোঁয়া, ২০১৬</span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">. </span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">মুদ্রিত। </span><span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="EN-US" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;">Pattison, James William. “Public Censorship of Art.” <i>Fine
Arts Journal</i> April 1913: 243-246. Print. </span><span lang="BN" style="font-family: Kalpurush; font-size: 12.0pt; line-height: 115%;"> <o:p></o:p></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-56913447788892260332016-12-30T02:29:00.000-08:002016-12-30T03:20:57.228-08:00ফ্রোডোর গান <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">হয়তো কোনো
গলির কোণে, অপেক্ষায় রত </span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">এখনো আছে
নতুন রাস্তা, কিংবা গুপ্ত-পথও; </span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">যদিও গিয়েছি
অনেকবারই সে পথখানি ধ’রে </span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">তবু মনে করি
এমন দিনও আসবে ক’দিন পরে</span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">যখন পাবো
সেসব রাস্তা, লুকিয়ে যারা ধায়</span><br />
<span style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14pt;">চন্দ্রের
দক্ষিণে এবং সূর্যদেবের বাঁয়। </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">~ This is Sreejit Datta's translation of Frodo's song from "The Lord of the Rings" by J.R.R. Tolkien. </span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-5957591506127304982016-12-21T09:25:00.001-08:002016-12-21T09:31:43.737-08:00এসো আমার বাসায় (Entra A Mi Hogar) <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
আহা কী আনন্দ, প্রিয় বন্ধু,<br />
তোমাকে পাওয়ার স্মৃতি থাক্<br />
আমার এ বুকের মাঝে রাখা<br />
ফুলের মতো এক ঝাঁক<br />
<br />
গীটারে তোলো আনন্দঝর্ণা<br />
সব না-পাওয়া ভুলে গাও<br />
বুকে ধরে রাখবো সে সুরটুকু<br />
যদি তুমি দূরে চলে যাও ।। <br />
<br />
Source lyrics:<br />
<br />
Que felicidad amigo m<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">í</span>o<br />
tenerte conmigo y recordar<br />
hacer que florezca pecho adentro<br />
ardientes capullos de amistad<br />
toma mi guitarra y dulcemente<br />
c<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">á</span>ntame con ella una canci<span style="font-family: "times new roman" , serif; font-size: 12pt;">ó</span>n<br />
que quiero guardar en mi memoria<br />
el grato recuerdo de tu voz.<br />
<br />
["Entra A Mi Hogar" is a folk number from Argentina, that celebrates the Latin American country's simple village folks and their hearty hospitality. The Bangla version of the last stanza of this song is a rather free translation by me. There exists a wonderful recording of the song by the Argentinian folk group Los Manseros Santiaguenos. Follow the links given below to listen to the song:<br />
1) https://soundcloud.com/sreejit-datta/entra-a-mi-hogar-cover-with-bangla-lyrics<br />
2) https://www.youtube.com/watch?v=CHmmKF11gKs ]</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-77561208263811184532016-12-20T08:19:00.000-08:002016-12-20T08:19:14.049-08:00পাক-ই-স্তান<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
কী পেয়েছ তুমি, সিন্ধুপ্রদেশ?<br />
কী পেলে, পাখতুনখোয়া?<br />
কী পুত্র প্রসব করলে শেষে<br />
পঞ্চনদের হে মহান পিতৃভূমি?<br />
<br />
রক্ত দিয়ে শুরু যে গাথা<br />
রক্তেই তার শেষ;<br />
হত্যা যদিও থামেনি, এখনো<br />
রাত্রি নির্নিমেষ --<br />
আছে কী আদৌ সূর্য-সকাল<br />
শোক-বিলাপের পারে<br />
বাঁচে কি বলো এভাবে মানুষ<br />
মান-হুঁশ যদি ছাড়ে?<br />
নামেরই আবরণে লুকাও<br />
নি-দোষ রক্তস্নান<br />
দেশ ভেঙে কত পবিত্র হ'লে<br />
বলবে, পাক-ই-স্তান?</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-18933434837226494682016-11-25T11:28:00.000-08:002016-11-25T11:28:30.332-08:00উষ্মা <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
যতই বলো, আসলে তুমি<br />
আমার কথা বুঝতে চাইছো না।<br />
তোমার নিজের মতামত আছে<br />
তাই নিয়ে নয় থাকো, খামোকা ফের<br />
আমায় কেন<br />
জড়াচ্ছো এই জালে?<br />
এর শুরু আছে, শেষ কিছু নেই<br />
কোনোখানেই মেলার জো নেই<br />
কাজেই আমি আমার কথা<br />
বলব না আর তোমায়।<br />
কথার পিঠে কেবল কথা<br />
জুড়লে জমবে তর্ক;<br />
আমার গলা চড়তে থাকবে<br />
তুমিও কিছু কম যাবে না<br />
শেষমেশ,<br />
সেই একই ব্যাপার<br />
আমার গর্জনে পাড়া কাঁপবে।<br />
পাগল ভাববে পাড়াপড়শি বাড়ির লোকে<br />
আর তুমি দেখবে আমি কত দুর্বল, ক্ষণভঙ্গুর<br />
আগের চাইতে আরও খানিক<br />
ঘেন্না বাড়বে তোমার। করুণাও।<br />
<br />
এভাবে আর চলে না। তাই<br />
<br />
আর কথা নয়। </div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-59733335401761732352016-11-23T09:27:00.000-08:002016-11-23T11:06:00.928-08:00হিসেব-পোড়া খাতা <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">দুনিয়া
শুধুই কষছে বসে হিসেব </span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">হিসেব কষেছি
আমিও, খুব কষে</span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">তুমিও রেখেছ
হিসেব খাতায় টুকে</span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">আমি দিয়েছি
খাতাটাই পুড়িয়ে।</span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">মাথায় তবুও
থেকে যায় লাভক্ষতি </span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">আজ কী হ’ত,
না চলে যেতে যদি</span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">আজ কী আমরা
বিকেলের ঝুঁটি নেড়ে </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">রোদ কুড়োতাম
সোনার বাগান ঘুরে? </span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">আজ কী তোমার
দৃষ্টি নরম হয়ে </span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "kalpurush"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%;">আমার সকল
শরীর যেত ছুঁয়ে? </span><span style="font-family: "kalpurush"; line-height: 115%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-69620079368458679032016-09-19T11:54:00.000-07:002016-09-19T11:54:31.751-07:00ঈশোপনিষদ-মন্ত্রের বঙ্গানুবাদ <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
সোনার জালে আবৃত আছে সত্যপথের দুয়ার,<br />
তারে ছিঁড়ে ফেলে, হে পূষন্, তুমি নাশো এ মোহ আমার।<br />
<br />
মূলমন্ত্র:<br />
<br />
হিরন্ময়েন পাত্রেণ সত্যস্যাপিহিতং মুখম্।<br />
তত্ত্বং পূষন্নপাবৃণু সত্যধর্মায় দৃষ্টয়ে।। </div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-57092934811212282122016-06-16T10:03:00.001-07:002017-08-04T10:50:10.142-07:00শেষের কবিতা <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">নিয়েছি স্বেচ্ছা-নির্বাসন</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তোমার আলো-আঁধারি গলি ছেড়ে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তোমার কুয়াশা-ঢাকা গলি ছেড়ে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রাজপথের রোদে </span><br />
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দাঁড়িয়েছি এখন।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কথা ছিল, এ পথেই হাঁটবে ধরাধরি হাত</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">একের ঘাম অন্যের গায়ে, </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দুয়ের বোঝা একাকার ক’রে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">নির্ঘাত ছুটি পাবো সপ্তাহান্তে, কি ডিসেম্বরে; </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শুধু মাঝে মাঝে গড়ালে এ রাত </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ঘন হয়ে এলে নিঃশ্বাস, সুরার ঝাঁঝ আঘ্রাণে জড়ালে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ফিরে যাবো ফের কুয়াশার মোড়। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সেখানে তোমার গোপন বাড়ি</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তোমার একান্ত গৃহকোণ। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমারও প্রবেশ নেই সে নিভৃতে - </span><br />
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বিনা অনুমতিতে - </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ওখানে শুধু তোমার আনাগোনা, </span><br />
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ওখানে তোমার অখণ্ড বিরাম। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তোমার পছন্দসই চিন্তাগুলোই </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ওখানে যেতে পারে।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বহুবার চেয়েছি, দরজা ভেঙে ফেলতে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দেয়াল ফুঁড়ে ফেলতে - </span><o:p></o:p><br />
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সিঁদ কাটতেও বাকি রাখিনি;</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কোনো লাভ হয়নি। </span><br />
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ওপারের আলো</span><span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span style="font-family: vrinda, sans-serif;">আপনি না এলে </span><br />
<span style="font-family: vrinda, sans-serif;">আনাই যায় না আমার ছোটো ঘরে। </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তবে আর সে বালাই নেই;</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমি রোদে পুড়ছি এখন - </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কামারশালার হাপর </span><br />
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">উঠেপড়ে গড়েপিটে নিচ্ছে </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমার অবুঝপনা।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বাচ্চাবেলা ফুরালে বুঝি </span><o:p></o:p></div>
<span style="font-family: "vrinda" , sans-serif;">এখনো দুঃখ হয়? </span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-61405031808554545392016-06-09T02:45:00.000-07:002016-06-09T02:45:59.619-07:00মুখটা আর দেখতে পাচ্ছি না <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
গত কয়েকদিন যাবৎ<br />
আমি নিজের মুখটা আর<br />
দেখতে পাচ্ছি না।<br />
<br />
কী হ'ল কে জানে!<br />
মুখ একটা ছিলো শুনেছি<br />
অন্য কারো মুখে ;<br />
তাই এখন তাদের সন্দেহ হয়<br />
মিথ্যেবাদী ব'লে।<br />
এছাড়া আর কী হ'তে পারে?<br />
<br />
আয়নাগুলো সব কি তবে<br />
অন্ধ হয়ে গ্যালো? </div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-5715009303837949122016-05-12T02:26:00.001-07:002016-05-12T02:26:13.812-07:00চাহিদা<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসবকিছুর পরেও থাকে, একলা হবার ইচ্ছেঃ</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যদিও আকাশ ছেয়ে যাচ্ছে নিমন্ত্রণের পত্রে</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যদিও আমরা সম্ভোগ করি ছাপা নির্দেশিকা মেনে </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">যদিও আমরা ফ্যামিলি-ফোটো তুলছি পতাকার নীচে
দাঁড়িয়ে- </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসবকিছুর পরেও থাকে, একলা হবার ইচ্ছে।</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসবকিছুর তলায় তলায়, ভুলে থাকবার ইচ্ছে আছেঃ </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ক্যালেন্ডারে সুন্দর ক’রে টেনশন বাঁধিয়ে রাখা
সত্ত্বেও,</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">লাইফ ইন্শিওরেন্স, গর্ভধারণের প্রতিটি নিয়ম-বলা
সারণি, </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">মৃত্যুর দিক থেকে মুখ ঘুরিয়ে থাকার দামী দামী সব
উপায়-</span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">এসবকিছুর তলায় তলায়, ভুলে থাকবার ইচ্ছে আছে। </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Times New Roman","serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">~ব্রিটিশ কবি ফিলিপ লারকিনের <i>ওয়ান্টস্</i> থেকে অনূদিত। </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">~Translated from <i>Wants,</i> penned by the British poet Philip Larkin </span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-63471973863525577642016-05-06T03:10:00.000-07:002016-05-06T03:10:01.787-07:00Encounter<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
She came along<br />
Out of the darkness<br />
An unexpected soul,<br />
Appearing from the dark<br />
Of this fragile evening.<br />
<br />
She came forward<br />
All on her own<br />
As if by the smell<br />
Of the things he held<br />
Between his hands.<br />
<br />
She knelt before him.<br />
He considered her<br />
For a moment too long.<br />
And then went on munching<br />
On his delightful evening snack.<br />
<br />
She waited for him.<br />
Expectant eyes<br />
Thrown all over the figure<br />
Sitting there in the dark<br />
Of the field of dim lamps.<br />
<br />
He finished eating.<br />
And was up on his feet.<br />
She lay motionless,<br />
In total surrender.<br />
He offered her the leftover.<br />
<br />
Eagerly she ate.<br />
He mounted his bike<br />
And came a little close<br />
And thought he would speak<br />
But no he didn’t. He moved on.<br />
<br /></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-41768392267584097062016-04-30T05:15:00.000-07:002016-04-30T05:15:43.287-07:00শুধু মুখোমুখি<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">সব গিয়েছে,</span></div>
<div class="MsoNormal">
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আর কিছু নেই</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এখন তোমার সাক্ষাতে তাই</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শুধু মুখোমুখি দাঁড়াবারে
চাই।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চোখে চোখ রেখে, নতজানু নয়</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কোনো ভিক্ষার ঝুলি পেতে নয়</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রিক্ত মননে, নগ্ন শরীরে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শুধু মুখোমুখি দাঁড়াবারে
চাই।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ক্রন্দনধ্বনি সঙ্গীত হোক্,</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দীর্ঘশ্বাসে হৃদয় জুড়োক</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রুদ্ধ কণ্ঠে, আর্দ্র নয়নে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শুধু মুখোমুখি দাঁড়াবারে
চাই। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">প্রবোধ দিও না—কোনো
সান্ত্বনা </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ভোলায় না যেন মহতী বেদনা</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মহাশূন্যতা এ জীবনে ধ’রে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শুধু মুখোমুখি দাঁড়াবারে
চাই। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আত্মার যত ঘৃণা-ভয়-লাজ</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ছিলো, সব বুঝি নিভে গেলো আজ</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মুমুক্ষাটুকু ললাটে মাখিয়ে </span><o:p></o:p></div>
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; font-size: 11.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-language: EN-US; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শুধু মুখোমুখি দাঁড়াবারে
চাই।। </span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-74567183836452564972015-12-15T01:11:00.000-08:002015-12-15T01:14:50.129-08:00পূর্বসূরি এক কবির প্রতি<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "vrinda" , sans-serif;">সেফেরিস তুমি বলেছঃ</span></div>
<div class="MsoNormal">
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">‘রাত্রি বিশ্বাস করে না
ভোরের আলোকে’</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমি তা মানিনা।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কেননা আমি দেখেছি ভোরের আগে
</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রাত্রি কেমন নির্লজ্জ
কামাতুরা </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ভোরের সঙ্গে লিপ্ত সঙ্গমে —
</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">একে অপরের কোমরে কোমর গেঁথে;
</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রমণের রঙে রঙে রাঙিয়ে বিছানাকাশ
</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বিদায় নেয় চুপিসাড়ে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আবার আসবে বলে </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">নির্ঘুম রাত্রের জ্বালা
জ্বালা চোখ দিয়ে </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">লুকিয়ে দেখেছি আমি</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "vrinda" , "sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ভয়ে ভয়ে, রোজ</span><o:p></o:p></div>
<span style="font-family: vrinda, sans-serif;">পীপিং টমের মতো জানলায়
লুকিয়ে। </span><br />
<div class="MsoNormal">
<o:p></o:p></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-41711319715247984932015-12-06T12:30:00.000-08:002015-12-06T12:30:20.473-08:00ধূসরের রাজধানী ৩<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শহরকে থোড়া বাড়তে দিলে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">অনেকখানি ছড়িয়ে বসে--</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">নোংরা থাবা। নখের কোণে </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বিতিকিচ্ছিরি ময়লা জ’মে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শহরটাকে গড়তে দিলে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ভাঙতে বসে, ভাঙতে বসে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শহরকে গান গাইতে দিলে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">লাউডস্পীকার, বুম-বুম রব</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সরগম থাক্ তাকের কোণে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তবলা ফাটিয়ে গোলাপের টব। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শহরটাকে নাচতে বললে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডুবতে থাকে, ডুবতে থাকে।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শহরকে পান করতে দিলে</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আকণ্ঠ খায়, চোঁ চোঁ ফিনিশ</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বুক শুকোলো, মুখ শুকোলো</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মরীচিকাই সাচ্চা জিনিস। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">শহর দেখি গোরস্থানে </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">নিজের কবর খুঁড়তে থাকে। <o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-80079810160969315112015-10-06T00:22:00.000-07:002015-10-06T02:46:23.957-07:00নাবালিকার প্রতি<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
তখনো তুমি হওনি তেমন বড়-<br />
তখনো তোমার ইচ্ছেমতন বয়েস<br />
বাড়ছে, কমছে, কিংবা থাকছে থমকে;<br />
রাতবিরেতে জাঁকিয়ে ধরছে আবেশ!<br />
<br />
সে কোন্ ধ্বংস, সে কোন্ তৃষ্ণা নিয়ে<br />
ডুবছো তুমি প্রেমের আরক-পানে<br />
বাতাস ভরল কামনা-আতর গন্ধে,<br />
তুমিও ডুবলে মিথ্যে ব্যথার টানে। <br />
<br />
ভুল ভেবে যাও, ভুলের মাশুল সেটাই<br />
শুধবো আমি রক্ত-ওঠা গলায়<br />
কবির কথাই মানতে না চাও যদি<br />
কী করে বুঝবে, কবিতা কী ভাষা বলায়? </div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-55323931801506268372015-10-05T03:42:00.001-07:002015-10-05T03:46:28.660-07:00হেমচন্দ্র লেঠেল ও অন্যান্য চরিত্র <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দৃশ্য ১</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">অন্ধকার মঞ্চে আলো ধীরে
ধীরে ফুটলে দেখা যায় একটি গলি, গলির মুখে (মঞ্চের ডানদিক) জঞ্জাল ফেলার গাড়ি দাঁড়
করানো, একটু দূরে পাড়ার রক। রকে উপবিষ্ট তিনজন যুবক আড্ডায় মশগুল। আড্ডার বিষয়
হচ্ছে কঙ্কাল-কাণ্ড</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পার্ভার্ট না পাগল, খুন না
তন্ত্রসাধনা, সম্পত্তি হাতানো নাকি অত্যধিক দিদিপ্রীতি, ফাঁসি হওয়াই বিধেয় না
ইলেকট্রিক শক্ দিলে ভাল হয় এসব গম্ভীর আলোচনা যখন তুঙ্গে উঠে তার্কিকদের
স্বরসপ্তগ্রাম তারসপ্তক ঘুরে সাত রাউণ্ড চা আর দু-প্যাকেট সিগারেট শেষ করে ফেলেছে,
এমন সময়ে মঞ্চে হেমচন্দ্রের প্রবেশ। তাকে দেখে বয়েস ঠাহর করা শক্ত—পঁচিশ হ’তে
পারে, আবার পঁয়ত্রিশও হ’তে পারে। গায়ে গাঢ় রঙের জ্যাকেট চাপানো, হাতে ছড়ি, কব্জিতে
হাতঘড়ি, পায়ে বুটজুতো, মাথায় ডার্বি টুপি। অনেকটা শার্লক হোম্সের মতো সাজ। দেখলে
মনে হয় অনেকদিন পথে পথে ঘুরেছে এই এক পোশাকে। প্রবেশ করে সে কিছুক্ষণ এদিক ওদিক
দেখে, যেন কিছু একটা খুঁজছে</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এর পরপরই</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> সে রকের যুবাদের দিকে এগিয়ে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যুবকেরা তাকে এগিয়ে আসতে
দেখে আলোচনা থামায়। তিনজনই কৌতুহল ভ’রে হেমকে মাপে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (গলা খাঁকরে) শুনুন,
বলছিলাম, এই রাস্তাটা – মানে, এটা কোন জায়গা?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যুবক ১। আপনি কোথায় যাবেন? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। এখানে কেএফসি-টা আছে
না?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যুবক ২। (চোখ কুঁচকে) আপনি
এ-পাড়ায় এসেছেন কেএফসি খুঁজতে? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যুবক ৩ ও ১।
হ্যাহ্যাহ্যা!হ্যাহ্যাহ্যাহ্যাহহ্যা! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। হ্যাঁ মানে -- ওইদিকের
গলি দিয়ে ঢুকলে শেষমাথায় একটা কেএফসি পাবো না? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যুবক ২। (হঠাৎ বুঝতে পারে;
কোঁচকানো চোখ আর কপাল আলগা হয়) ওহ্, কালুয়ার ফিশ চপ! তার জন্য এত স্টাইলিশ ইংরেজি
নাম দিলে চলে, দাদা? ... হ্যাঁ, আছে। কিন্তু সে তো সাড়ে পাঁচটার আগে খুলবে না। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। হুম্ম্ ... (গোমড়া মুখ
ক</span>’<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">রে অল্পক্ষণ ভাবে) সিগারেট হবে?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(যুবক ১ ও ২ তাড়াতাড়ি
দেশলাই পকেটে লুকোয়) </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যুবক ২। বিড়ি চলবে?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। চলবে</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">না </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">-- মানে চলত, এখন আর চলে
না। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যুবক ১। (কানে কানে যুবক
৩-কে) ঢিলে আছে।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(একথা শুনে ৩ ফিক্ ক’রে
হাসে।)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ২</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">।</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> দাদার আসা হচ্ছে কোত্থেকে?
এদিকে তো দেখিনি এর আগে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। কোপেনহাগেন –
ডেনমার্ক। বিড়িটাই দিন দেখি। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ২। অ...(প্যাকেট এগিয়ে
দিতে থমকায়। মুখে থতমত ভাব নিয়ে তাকায়, আরেকবার ভালো ক’রে হেমের মুখখানা জরিপ
করবার চেষ্টা করে) কী বল্লেন? কোন দেশে হাগেন...ডেনমার্কে? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম।(বিড়ি নিয়ে প্যাকেট ফেরত
দিতে দিতে) ডেনমার্ক। ডেনমার্ক থেকে আসছি। <o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ৩।</span><span lang="BN"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডেনমার্ক? ড্যানিশ ফুটবল?
(গলা নামিয়ে যুবক ১ কে) বলে কি রে? অ্যাঁ? ড্যানিশ ডিনামাইট! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ১। ফুল মেন্টাল কেস। (দুজনের
অট্টহাসি)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ২। (অতিকষ্টে হাসি চাপার
চেষ্টায় মুখ বিকৃত ক’রে) দাদা, আপনার কোনো আইডি কার্ড আছে, মানে এই ধরুন পাসপোর্ট,
কি ভোটার আইডি? আপনার দেশে ভোট হয়?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (হতাশ গলায়) হ্যাহ্,
আমাদের দেশেই হবে এখন। রাজপাট যেতে বসেছে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ২। রাজার জন্য আপনার
ভারি দুঃখ মনে হচ্ছে?...তা কই, আইডি-টা তো দেখালেন না? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ৩। এই হ্যাঁ, কই,
ড্যানিশ ডিনামাইটের ভোটার কার্ড কীর’ম হয় দেখবো! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। আমায় ভোট দিতে হয় না। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ১। ওরেব্বাস! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ২। কেন? ওখানেও বুঝি
আমাদের মতো রিগিং হয়? দাদাদিদিরা প্রক্সি দিয়ে দেয়?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। আমি হ্যামলেট...প্রিন্স
অফ ডেনমার্ক</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমায় ভোট দিতে হয় না। আমাদের ওখানে রাজার
রাজত্ব</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">, মানে আমার বাপের রাজত্ব। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ১। সং। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ৩। পালা থেকে পালিয়ে
এসছে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ১। সার্কাসের পাগলা
শিম্পাঞ্জি</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(গলা চড়িয়ে) কোন মেন্টাল হাসপাতাল থেকে পালালেন দাদা?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (২ নম্বর যুবককে)
কেএফসি...সাড়ে পাঁচটা বেজেছে? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ২। আপনার কাছে আইডি
থাকলে দেখান। নাহলে ওই যে বড় রাস্তার মোড়ে ট্র্যাফিক পুলিশ দেখছেন, ওর কাছে নিয়ে
যাবো!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। স্যরি স্যার, আমায়
যেতে হচ্ছে। বিড়ির জন্যে ধন্যবাদ! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(২ নং যুবক প্রায় লাফিয়ে
উঠে হেমের কব্জি দু’হাতে পাকড়াও করে, বাকি দুজন যুবকও দেখাদেখি মহা উৎসাহে যোগ
দেয়)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ২। সেটি হচ্ছে না, চাঁদ,
এখন তুমি আমাদের সঙ্গে যাবে। শালা, সেয়ানা হয়েছ খুব, না? আবার পাগলা সাজা হয়েছে!
দে শালাকে!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(তিনজনে মিলে হেমকে পিটতে
থাকে)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ১। মার শালাকে! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ৩। মার শালাকে! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(মিনিট তিনেক আড়ং ধোলাই
চলার পর দেখা যায় হেম গলির রাস্তায় হাত-পা ছড়িয়ে ফ্ল্যাট, যুবক তিনজন তার তিনদিকে
ঘিরে দাঁড়িয়ে হাঁপাচ্ছে।)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ১। অনেকদিন বাদে একটা
মালকে এর’ম উদোম ক্যালানো গ্যালো</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ওহ্</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">, যা ফিল হচ্ছে না
মাইরি!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ৩। ইয়াহ্-হু! কালকে
থেকে আবার জিমে যাবো!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ২। আবে নে নে, এবার
মালটাকে সাইড কর। রাস্তা থেকে লোকজন এসে পড়লে ফালতু ক্যাচাল বাধবে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ১। রিল্যাক্স! হোয়াই সো
সিরিয়াস, ম্যান? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ৩। ইয়াহ্ বস্, জাস্ট
চিল!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যু ২। (খেঁকিয়ে উঠে) অনেক
অ্যামেরিকা মারিয়েছিস ক্যালানে, এবারে হাত লাগা! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(বিরক্ত হয়ে ২ নং যুবক
হেমের মুখে একটা লাথি কষায়। সঙ্গে সঙ্গে বাকি দুজন হেমের দুটো হাত আর ২ নং নিজে
তার পা দুটো ধরে তাকে চ্যাংদোলা করে জঞ্জালের গাড়ি অব্দি নিয়ে আসে। তারপর তার
অচেতন দেহটাকে চাগিয়ে তুলে গাড়ির ভেতর ফ্যালে। তিনজনে হাতে হাত ঝাড়ে। ২ নং বিশ্রী
মুখ ক’রে সশব্দে থুতু ফ্যালে</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তারপর তিনজন রাস্তার দিকে যেতে উদ্যত হ’লে মঞ্চের আলো কমতে
কমতে নিভে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">।</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">) </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দৃশ্য ২</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মঞ্চে ধীরে ধীরে আলো জ্বলে
ওঠে। গলির ভেতরে ভোরবেলার দৃশ্য। শহরে বন্যা হ’লে যেমন বড় রাস্তার জল নেমে যাওয়ার
কিছুদিন পরও গলিঘুঁজিতে জল জমে থাকে, তেমনি এই রাত ফুরোবার সময় অন্ধকার যেন গলিটার
ভেতর একটু বেশিক্ষণ ধরেই জমে আছে। ব্যস্তসমস্তভাবে ময়লা ইউনিফর্ম পরা একজনের
প্রবেশ। সে পুরসভার কর্মী, জঞ্জালের গাড়ি নিয়ে যেতে এসেছে। গাড়ির কাছে এসে হাতল
ধরে টান দিয়ে থমকায়। হাতল ছাড়ে, দু-পা মঞ্চের সামনের দিকে এগিয়ে এসে পা ফাঁক করে
হাতদুটো দুপাশে টানটান ক’রে মেলে দাঁড়ায়। ফ্রি-হ্যান্ড এক্সারসাইজ করে কিছুক্ষণ।
তারপর শিস্ দিতে দিতে আবার জঞ্জালের গাড়ির হাতল ধ’রে টানতে শুরু করে। এবারো থমকায়,
শিস দেওয়াও আপনি থেমে যায়</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">বিরক্ত মুখ ক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">’রে গাড়ির ভেতর জঞ্জাল-রাখা জায়গাটার দিকে তাকায়। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> সাফাইওলা</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(হাতল ছাড়ে, চ্যাঁচায়, লাফায়) ঈইইইইইইইইইক!!!!!
লাশ আছে!!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(জঞ্জাল-গাড়ির হাতল হঠাৎ
ছেড়ে দেওয়াতে ধপ্ করে গাড়িটা সামনের দিকে মুখ থুবড়ে পড়ে। সেইসঙ্গে জঞ্জালসমেত হেম
সামনের দিকে গড়িয়ে আসে, এবং জেগে উঠে ধড়মড় করে জঞ্জালের ওপরেই উঠে বসে।) </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (ধরা ধরা ক্ষীণ গলায়,
চোখ বুজে) আহ্! ওওওহ্ মা গোহ্! (দুহাতে মাথা ধ’রে কাতরাতে থাকে)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সাফাই। হেই! মরে নাই</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেই তুমি ক্যা? মাল
খায়ে পইড়ে থাকনের আর জাগা পাও নাই পলাপাইন? ভাগো হিঁয়াসে! নাইলে পুলিশ ডাকেগা।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (চোখ তখনো বোজা) আহ্,
ওহ্, ডাক্...ডাক্তার ডাক্</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সাফাই। (অবাক হয়, তারপর
হেমকে কয়েক সেকেন্ড দেখে নিয়ে) অ্যাঁহ্হ্, আমায় ব্যায়রা পাইছ, শালা? চুল্লু খায়ে
যত রাজ্যের মাতাল নালায় পইড়ে থাকবা, আর আমি তমাদের সেবা লাগি হেই ভরব্যালা ডাক্তার-বদ্যি
আইন্তে ছুটি! আরে মাতাল, আরে ও পাগলা, আমি সইরকারি চাকরি করি, বুঝ্লা? ইরি! মাদার
টেরিজা পাইছে!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(হেম একচোখ দিয়ে সাফাইওলাকে
দ্যাখে, তারপর একহাতে মাথা টিপতে টিপতে আরেকটা হাত সাবধানে জ্যাকেটের ভেতরে ঢোকায়।
দেখতে দেখতে হাত বের করে এনে সাফাইওলার মুখের সামনে মেলে ধরে। তালুর উপর দুটো
সোনালি কয়েন রাখা</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">।</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সাফাই। (হেমকে হাত বাড়াতে
দেখে প্রথমে একলাফে বেশ খানিকটা পিছিয়ে যায়, তারপরেই কয়েন দুটো চোখে পড়াতে
নাকেমুখে হাত চেপে একটু একটু ক’রে এগিয়ে আসে) এহ্-ইটা কি?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। রাজার শীলমোহর।
ডাক্তার ডাক্! জলদি। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সাফাই। কোন্ রাজা? এই তুমি
এগুলান চুরি কোরছো? আর কটা লুকায় রাখছো জামার ভিতর?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। এগুলো সোনার। এখন রাখ,
ডাক্তার ডেকে দিলে আরো দুটো পাবি।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সাফাই। সোনাই তো লাগে!
(কিছুক্ষণ চক্চকে চোখে কিছু একটা ভাবে, তারপরে খুব ব্যস্ত হয়ে) এই গলির শ্যাষে
পলাডাক্তারের বাড়ি আছে। তমারে আমি সেইখানে নিয়া যাইতাছি। তুমি গাড়ির ভিতরে যেমন
বইসে আছো থাকো। আমি ঠ্যালা দিয়া নিয়া যাইতাছি। পরে যে দুটা মোহর দিবা কইছ,
স্যাইগুলান না দিলে আমি ডাক্তারেরে কমু যে তুমি চোর আছ! আমায় মোহর দিছ হেই কথাও কাউরে
বলবা না!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। ঠিক আছে। চল্</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ওহ্ মা...আহ্!(একহাতে
মাথা টিপতে থাকে)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সাফাই। (এদিক-ওদিক ওপরনীচ
সবদিক দেখে নিয়ে গাড়ির হাতল ধরে টানা-রিকশার মতো ছুটতে শুরু করে, মঞ্চের বাঁদিক
দিয়ে বেরিয়ে আবার ডানদিক দিয়ে ঢুকে একটা দরজার সামনে এনে গাড়িটা দাঁড় করায়। আবার
চারদিক সাবধানে দেখে নিয়ে ফিসফিস ক’রে হেমকে) মোহরগুলা দাও এবারে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(হেম দরজার গায়ে তাকায়।
সেখানে নেমপ্লেট ঝুলছে, তার গায়ে লেখা “</span>Dr. Palash Sorcar, MBBS Cal.<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">”</span><span lang="BN" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পকেটে হাত দিয়ে
আরো দুটো সোনালি কয়েন বের ক</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">’রে সাফাইওলার পেতে রাখা
হাতে সেগুলো দেয়। ব্যগ্রভাবে সেদুটো নিয়েই জামায় বারকয়েক ঘষে সাফাইওলা নিজের পকেটে
পুরে নেয়। হাতের ইশারায় হেমকে নামতে বলে</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম বেশ কষ্ট করে নেমে
আসে।</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">) </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">সাফাই। ডাক্তার কি অন্য
কারে কিছু বলবা না! ডাক্তার তমারে পুলিশে দিলে পুলিশকেও কিন্তু আমার কথা কিচ্ছু
বলবা না। আসলাম। (গাড়ি নিয়ে আবার উল্টোবাগে দৌড় দেয়।)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (হেম
খোঁড়াতে খোঁড়াতে সিঁড়ির দুধাপ বেয়ে দরজার কড়া নাড়ে। একবার, দুবার। দরজা খুলে যায়।
একজন চাকরকে দেখা যায়, গেঞ্জি-লুঙ্গি পরা, কাঁধে গামছা।)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চাকর। কী চাই?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। ডাক্তার...।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চাকর। এই সাতসক্কালে বাবু
কারুর সাথে দ্যাখা করেন না। আপনি পরে আইসেন, সাড়ে দশটার পর।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (একটু গলা তুলে,
কিন্তু কাতরভাবে) ডাক্তার! ডাক্তারবাবু! ডাক্তারবাবু!! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চাকর। আরে হাঁক পাড়েন
ক্যান? বল্লাম তো দ্যাখা হইব না অহন। যতোসব!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(ভেতর থেকে পলাডাক্তারের
গম্ভীর গলা শোনা যায়)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডাক্তার। কে রে ওটা নাসির?
কী চায়? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চাকর। দেইখ্যা তো মাতাল
পাগল-ছাগল লাগতাসে। বল্লাম অহন দ্যাখা হইব না, তা এ তো নাছোড়বান্দা হইয়া পেছনে
লাগছে কত্তা!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডাক্তার। (ভেতর থেকেই) নিয়ে
আয় দেখি। দাঁড়া, আগে ভালো ক’রে দ্যাখ ছুরি-টুরি লুকিয়ে রেখেছে কিনা। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চাকর। হ কত্তা। ...(হেমের
গায়ে হাত বুলিয়ে তল্লাশি নেয়।) ভালাই নোংরা! না কত্তা, ছুরি-কাঁচি কিছু নাই। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডাক্তার। আন। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(মঞ্চ সঙ্গে সঙ্গে একেবারে
অন্ধকার হয়)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দৃশ্য ৩</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(মঞ্চে আলো জ্বললে দেখা যায়
একটা সাজানো পুরনো ঢঙের বৈঠকখানা। আসবাবপত্র দামি দেখতে। লম্বা লম্বা আলমারিতে
প্রচুর বই, তারমধ্যে অনেকগুলোই চামড়ায় বাঁধানো, সোনার জলে নাম লেখা। একটা বড়
আরামকেদারায় বছর পঞ্চাশের ফরসা পেটমোটা পলাডাক্তার বসে বসে কাগজ পড়ছিলেন, চাকর
হেমকে নিয়ে ঢুকলে চশমার উপর দিয়ে চোখ তুলে তাকালেন। খোঁড়াতে খোঁড়াতে হেমের প্রবেশ।
তাকে দেখেই ডাক্তার একইসঙ্গে অবাক আর বিরক্ত। হেমের বিচিত্র সাজ দেখে তিনি অবাক;
আর বিরক্তির কারণ হেমের নোংরা জামাকাপড় থেকে বেরনো দুর্গন্ধ।) </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। বাঁ পায়ে বোধহয়
ফ্র্যাকচার হয়েছে, ডাক্তার! আর পারছি না দাঁড়াতে।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। দাঁড়াতে হবে না আর,
বসুন। (হেম সোফার দিকে এগোয়)উঁহু, মেঝেয়।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। মেঝেয়?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। মেঝেয়। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। পায়ে অসম্ভব ব্যাথা
করছে! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। হুম্। তাহলে নাসির একে
একটা চেয়ার এনে দে চেম্বার থেকে।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চাকর। আজ্ঞা, কত্তা। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(চাকরের প্রস্থান, ডাক্তার
ভালো ক’রে চোখ বুলিয়ে নেন হেমের উপর। পাশের টেবিল থেকে একটা পাইপ নিয়ে তাতে তামাক
ভরতে শুরু করেন</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">তত</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ক্ষণে চাকর চেয়ার
নিয়ে প্রায় নিঃশব্দে ঘরে ফিরে আসে এবং হেমের পাশে চেয়ারটা রেখে বেরিয়ে যায়। হেম
সঙ্গে সঙ্গে চেয়ারে বসে পড়ে। ডাক্তার পাইপ ধরিয়ে ধোঁয়া ছেড়ে চিবিয়ে চিবিয়ে হেমকে উদ্দেশ্য
ক’রে আলাপ শুরু করেন।)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। ক’ বোতল?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (পায়ে হাত বুলোতে
বুলোতে) স্যরি?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। দিশি না বিলিতি?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (বিরক্ত) কোনোটাই না।
কাল সন্ধ্যে নাগাদ আপনার পাড়ার কয়েকটা বখাটে বেকার ছেলের হাতে বেদম পিটুনি খেতে হল
খামোখা। অপরাধ, তাদের প্রশ্নের জবাবে সত্যি কথা বলেছি। এদেশে এসে ইস্তক দেখছি,
সত্যি কথা কেউ নিতেই পারেনা। আজব! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। কোন্ সত্যি কথাটা ওদের
বলেছিলেন একটু শুনি। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। এই যে আমি হ্যামলেট,
প্রিন্স অফ ডেনমার্ক। শুধু জানতে চেয়েছিলুম কটা বাজে। এই পাড়ায় শুনেছি কেএফসির
চপের...</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। দাঁড়ান দাঁড়ান! কী
বল্লেন, আপনি হ্যামলেট? মানে শেক্সপীয়রের হ্যাম...?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। আপনি দয়া ক’রে আমার
পা-টা দেখুন। মনে হচ্ছে কেউ একশোটা ধারালো দাঁত দিয়ে এখানকার (কাফ মাসলে হাত দিয়ে
দেখায়) মাংসটা ভেতর থেকে ছিঁড়ে ছিঁড়ে খাচ্ছে। এখুনি কিছু একটা করুন। আমি আপনার ফী
মোহর দিয়ে মেটাতে পারব। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। মোহর?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। আজ্ঞে হ্যাঁ।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। কই দেখি!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(হেম জামার ভেতর হাতড়ে
কয়েকটা সোনালি কয়েন বের করে ডাক্তারের বাড়ানো হাতের তালুর উপর রাখে। এসবের মধ্যে
ব্যথায় তার মুখ বারবার বিকৃত হয়, এদিকে কয়েন নেড়েচেড়ে দেখে ডাক্তারের মুখ হাঁ)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">গুড হেভেন্স! এতো
কোপেনহাগেনের ক্রোন! এ কোথায় পেলেন?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। আবার সেই এক কথা!
কোথায় পেলেন! আরে আমি কোপেনহাগেন থেকে আসছি। কোথায় আবার পাবো? আপনি পা-টা দেখবেন
প্লিজ?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। আপনি দিনেমার?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। মার? মার অনেক খেয়েছি
মশাই, আপনাদের এই গুন্ডাভরতি পাড়ায়। সেকথা আর নাই মনে করালেন! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। আহা, দাঁড়ান দেখি আপনার
পা-টা</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(ডাক্তার হেমের কাছে এসে
কিছুক্ষণ পরীক্ষা করেন, পায়ে হাত দিতেই হেমের আহা-উহু বেড়ে যায়। খানিকক্ষণ এরকম
চলার পর ডাক্তার পাশের ঘর থেকে তাঁর বাক্স নিয়ে আসেন, আরও কিছুক্ষণ চলে চিকিৎসা।
শেষমেশ ডাক্তার উঠে দাঁড়ান।)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। কি বুঝলেন? ভাঙলো
নাকি?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। তা ভাঙলে আশ্চর্য হবো
না। এক্স রে করাতে হবে একটা। ল্যাব খুলতে খুলতে দশটা, আর এখন হল গিয়ে সাড়ে সাত।
আপাতত যা ক’রে দিয়েছি তাতে এই ক’ঘন্টা ব্যথা সহ্য হয়ে যাবে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। হুম্, ব্যথাটা কম
লাগছে বটে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। লাগবারই কথা। এখন বলুন
তো দেখি মশাই, আপনার বৃত্তান্তটা কি, শুনি। আপনি দিনেমার, আর এমন বাংলা বলছেন ঝর্ঝর্
করে, তায় গায়ের রঙটাও তো তেমন খোলতাই নয় যে একবাক্যে ইউরোপিয়ান বলে মেনে নেবো! আর
এসব হ্যামলেট-ট্যামলেটই বা কী বলছেন? আপনি কি সেই যাকে বলে, একেবারে বইয়ের পাতা
থেকে উঠে এলেন নাকি, হ্যাহ্যা? (চশমা ঠিক করতে করতে আসন গ্রহণ)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। হ্যাঁ। আমি হ্যামলেট।
ডেনমার্কের রাজসিংহাসনের দ্বিতীয় দাবিদার। অবিশ্যি, বাবা আমাকেই বেশি ফেভার করেন...</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। ধীরে বৎস, ধীরে। আমি
যতদূর পড়েছি, তাতে হ্যামলেটের গল্প শেক্সপীয়রসাহেব ধার করেছিলেন কোন্ এক প্রায়
মধ্যযুগীয় কিংবদন্তি থেকে। তা আপনি আসছেন কোন সময় থেকে? শেক্সপীয়র, নাকি সেই
কিংবদন্তির কাল থেকে? আমি ধরে নিচ্ছি আপনাকে টাইম ট্র্যাভেল করেই এতদূর আসতে হয়েছে
নিশ্চয়ই।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (চোখেমুখে বিস্ময়) টাইম
ট্র্যাভেল করবো কী ক’রে? (কাঁধ ঝাঁকিয়ে, হাত নেড়ে) না না, টাইম-স্পেস কোনোটাই আমায়
ট্র্যাভেল করতে হয়নি। আমার ভাগ্য ভালো বলতে হবে, উইটেনবের্গ-এ পড়ার সময় সেখানকার
এক লোকাল উৎসবে ম্যাজিক শো দেখতে ঢুকেছিলুম। সেখানে তাঁবুর ভেতরে নানান খেলা
দেখানো চলছে। আলো-আঁধারি মিলিয়ে সে এক বিচিত্র পরিবেশ। আমার বেশ মজাই হচ্ছিলো!
(থেমে হঠাৎ এদিক ওদিক দেখতে থাকে)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। কী হ’ল?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। জল খাবো। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। আহ্, ভুলেই গেছিলাম,
ছি ছি কী লজ্জার কথা। এখুনি বলছি; নাসির! নাসিরুদ্দিন! (চাকরের প্রবেশ)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চাকর। আজ্ঞা বলেন কত্তা।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। এই নে, (পকেট থেকে
পার্স বের করে কয়েকটা নোট গুনতে গুনতে) শর্মার দোকান থেকে কচুরি, জিলিপি আর যা যা
হয়েছে দুজনের মতো নিয়ে আয়। এসে চা বানিয়ে দিবি দুটো। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">চাকর। দুটা, কত্তা? (আড়চোখে
হেমের দিকে তাকায়)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। (ধমকে ওঠে) কানে কম তো
শোনো না, বাপু! যা বলছি, কর্গে যা! ছুট্টে যাবি আসবি। চা-টা জলদি চাই! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(চাকরের প্রস্থান)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হ্যাঁ, তারপর কি বলছিলেন? আলো-আঁধারির
মধ্যে কি দেখলেন? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। দেখলুম, একপাশের একটা
ছোটো ঘরের পর্দা ঠেলে এক জিপ্সি বুড়ি আমায় তার কুতকুতে হলদে চোখ চেয়ে দেখছে। দেখে,
আমার কেমন যেন করে উঠলো, জানেন! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। আচ্ছা?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (উদাস চোখে, যেন
বহুদিনকার পুরনো কথা মনে করতে হচ্ছে) হ্যাঁ, কেমন একটা...মনে হল, আমার ওই বুড়ির
ঘরের ভেতরটা একবার ঢুকে দেখা দরকার। একটা ঝিমুনি, একটা অদ্ভুত গন্ধ...খারাপ কি
ভালো ঠাওর করতে পারলুম না...নাকি, তেমন কিছুই হয়তো নয়, হয়তো বা আমারি মনের ভুল, কি
থেকে জানি না এমনটা মনে হতে লাগলো—সেই তখন থেকেই এমনটা হ’তে লাগলো, যে মুহূর্ত
থেকে আমার চোখ ওই জিপসির চোখে লেগেছে।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। আপনি তার ঘরে ঢুকলেন? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। হ্যাঁ, ঢুকলাম। এখন
ভাবলে বেশ বুঝতে পারি যে, ঢুকতে বাধ্য হয়েছিলুম। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। তারপর? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। তারপর স্পষ্ট দেখলুম,
বুড়ি আমায় হাতছানি দিয়ে ডাকছে। আমার পা আপনা থেকেই তার দিকে হাঁটা লাগালো। একটা
প্রায় কালচে হয়ে যাওয়া লাল ভেলভেটের ভারি পর্দা ঠেলে আমি তার ঘরে ঢুকলুম। সেখানে
বুড়িটা আমায় একটা ছোটো, নিচু গোল টেবিলের সামনে বসালে, নিজেও সে বসলে উল্টো
দিকটায়। টেবিলের উপরে রাখা ছিলো একটা কাঁচের বল—একটা ফুটবলের সাইজের হবে। আমার চোখ
থেকে চোখ না সরিয়েই সেই জিপসি তার রোগা রোগা হাতগুলো আমার প্রায় মুখের কাছে এনে
নানান মুদ্রা ক’রে ঘোরাতে থাকলো। আর সেইসঙ্গে তার হাতের অজস্র ধাতব গয়নারা একসঙ্গে
বেজে উঠল। সে আওয়াজ শুনে আমি কির’ম ভ্যাবাচ্যাকা খেয়ে গেলুম!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। কিমাশ্চর্যম্! তোমার
মতো একটা পড়াশোনা জানা ছেলে, এই ভুজুং-ভাজুং-এ কাত হয়ে গ্যালো! – এই স্যরি, আমি
আপনাকে ‘তুমি’ ব’লে ফেল্লাম। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। না না, বলুন না, আপনি
আমার চেয়ে বয়েসে অনেক বড়, স্বচ্ছন্দে তুমি বলতে পারেন। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। (স্বগত) বটে! তুমি হ’লে
কিনা সপ্তদশ শতাব্দীর চরিত্র, আমি টোয়েন্টি-ফিফ্টিন—আর বয়েসে আমি হলাম গিয়ে বড়! হাহ্!(গলা
খাঁখারি দিয়ে আবার হেমকে উদ্দেশ্য ক’রে) আচ্ছা বেশ, বয়েসের প্রসঙ্গ নাহয় এখন থাক,
তুমি বরং সেই তাঁবুর ভিতরে আর কী ঘটল সব বিস্তার ক’রে বলো! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(দুহাতে দুটো বড় চাঙারি
নিয়ে চাকরের প্রবেশ।)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">এই যে নাসির, শিগ্গির
জলখাবার লাগাও! গপ্পো জমে উঠেছে! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (ডাক্তারের দিকে না
তাকিয়ে একইরকম উদাস ভাবে) সেইসব গয়নার মিষ্টি টুংটাং শুনতে শুনতে আমি আরো একটা
আওয়াজ শুনতে পেলুম। জিপসি আমায় কিছু একটা শুধাচ্ছে। একবার নয়, বেশ কয়েকবার সে একি
কথার পুনরাবৃত্তি করলে। আমি প্রথমটা তার গয়নার আওয়াজে অন্যমনস্ক হয়ে ছিলুম বলে বুঝতে
পারিনি, কিন্তু তারপর বুঝলুম সে আমায় জিজ্ঞেস করছে—ভারি মিষ্টি গলায়—যেন কোনো
বাচ্চা মেয়ের গলাঃ “হ্যামলেট, হ্যামলেট, যে বসবে সিংহাসনে, তার মনের সত্যিকারের
বাসনা কি? কি হতে ইচ্ছে করে হ্যামলেটের? কি চায় সে? কার মুখ ভেসে ওঠে হ্যামলেটের
স্বপ্নে?”</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(এইসময় চাকর ঢুকে দুজনকার
টেবিলে চা জলখাবার সাজিয়ে দিয়ে বেরিয়ে যায়, দুজনের কেউ সেদিকে ভ্রুক্ষেপ করে না।
হেম ব’লে চলে)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">আমি তার প্রশ্নগুলো শুনতে
শুনতে অনেকদিনের পুরনো সব স্মৃতিতে যেন হারিয়ে গেলুম। আমার ছোটবেলার সব ঘটনা
একেবারে ছবির মতো চোখের সামনে ভেসে যেতে লাগলো! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। সিনেমার মতো?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (ঘাবড়ে) কী বল্লেন?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। ও কিছু না। তুমি বলে
যাও। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। ছেলেবেলার সব কথা ছবির
মতো মনে পড়ে যাচ্ছিলো! শুধু একবারের জন্য মনে হ’ল, আমি এ কোথায় এসে পড়েছি? করছিটা
কি এই ঘুপচি তাঁবুর ঘরে বসে? কিন্তু সেই মিষ্টি সুরেলা গলা আমায় যেন সব সন্দেহের
পারে ঠেলে নিয়ে গ্যালো। আমি ওই ঘোরের মধ্যেই বলতে লাগলুম, “মা! মায়ের মুখ দেখছি...মা
আমায় নিয়ে রাজপ্রাসাদের বাগানে ঘুরতে বেরিয়েছে...আমার হাত ধ’রে, আমি মা’র কোলে উঠব
ব’লে বায়না করছি; আর—আরেকটা মুখ—ওহ্-ও-ওফেলিয়া!”</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। অ্যাই! এতক্ষণে ঠিক পথে
এসছে। জানতাম শেক্সপীয়র পড়ে মাথাটা গ্যাছে। বাবা, অ্যাতো ভাবুক, অ্যাতো
ইম্যাজিনেটিভ হ’লে আজকের দিনে চলে? ওই দ্যাখো, আমার আলমারিতেও দু-ভল্যুমে কমপ্লিট
ওয়ার্ক্স অফ শেক্সপীয়র রাখা আছে। সেই ইন্টারমিডিয়েট থেকে পড়ছি। নাটক, সনেট কিছুই
বাদ রাখিনি! তুমি যে নাটকটির চরিত্রগুলোর সঙ্গে নিজেকে গুলিয়ে ফেলেছ—না চিন্তার
খুব একটা কারণ নেই—(বেশ প্রসন্নগর্বিত মুখে)একে সাইকায়াট্রির ভাষায় ক্লাস্টার ‘এ’
স্কিজোটাইপাল পারসন্যালিটি ডিসঅর্ডার বলা হয়ে থাকে; কয়েকটা সিটিং-এ থেরাপি নিলেই
অনেকটা উপকার হয়। আমার একজন চেনা খুব নামকরা প্র্যাক্টিশনার আছেন, এই সাউথেই
চেম্বার, তাঁর কাছে তোমায় রেফার করে দিচ্ছি, এই নাও ফোন নাম্বার। (নিজের কললিস্ট
ঘেঁটে একটা নম্বর বের করে প্যাডে খস্খস্ করে লিখতে লিখতে) তোমার এখন বয়েস কত
হবে...পঁচিশ কি ছাব্বিশ বড়জোর...তুমি এখন যাকে বলে লাইফের একেবারে প্রাইমে—এখন এসব
খেয়ালে মেতে থাকলে চলে কি করে বলো দেখি বাবা? বাড়ির লোকজনের কথাটাও তো একটু ভাবতে
হয়! এখন কাজেকর্মে মন দাও, সেট্ল্ করো। (প্যাডের থেকে চোখ তুলে) এই তুমি নিশ্চয়ই
ইংরেজি সাহিত্যের ছাত্র তাই না? যাদবপুর না প্রেসিডেন্সি? কি হ’ল? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(ডাক্তারের উল্লিখিত ভাষণ
চলাকালীন হেম ফ্যালফ্যাল করে তাঁর দিকে তাকিয়ে থাকে, যেন কিছুই শুনতে পায়নি)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। আমার এই জবাবে বুড়ির
গলার জোর যেন বেড়ে গ্যালো। সে তার মধুমাখা স্বরে ইনিয়ে বিনিয়ে আরো অনেক কথা
জিজ্ঞেস করতে লাগলো আমায়। জিজ্ঞেস করতে লাগলো, “আহ্! মা-কে দেখতে পাচ্ছে
হ্যামলেট! মা-র কথা, ওফেলিয়ার কথা মনে পড়ছে? মা-র কথা ভাবলে, ওফেলিয়ার কথা মনে এলে
দুর্বল লাগে না, হ্যামলেট? রাজপুত্রের শক্ত চোয়াল শিথিল হয়ে যায়, তাই না হ্যামলেট?
হ্যামলেট দুর্বল! নিজের হকের জিনিস যে ছিনিয়ে নেয়, আর যে ছিনিয়ে নিতে তাকে সাহায্য
করে, তাদের গলা হ্যামলেট তরোয়াল দিয়ে কাটতে পারে না! তরোয়াল হ্যামলেটের কোমরবন্ধে
কেবলই গয়নার মতো ঝুলতে থাকে! হিহিহি!! দুর্বল, খু-উ-ব দুর্বল!” এইসব শুনে,
আলো-অন্ধকার মেশানো ঘরের লতাপাতার গন্ধে আমার মাথায় নেশা চড়ে গ্যালো। রক্তের নেশা!
নিজেকে আমার যে খুব দুর্বল, খুব ভীতু বলে মনে মনে গোপন ভয়টা পুষে রেখেছি, সেকথা এই
জিপসি বুড়ি জানলে কি’করে? যে কথা কাউকে বলিনি, আমার অ্যাতো কাছের দু-তিনজন
মানুষকেও যে ভয় বুকের সিন্দুক খুলে কোনোদিন কোনো দুঃস্বপ্নেও দেখাইনি, রক্ষা করে
এসেছি যুদ্ধের শেষ দুর্গের মতোন, সেই গোপন খবর এই বুড়ির কাছে এলো কি’করে? (ডাক্তার হাঁ হয়ে শুনতে থাকে) ...আমি নিজেকে
দুর্বল ভাবতে ঘেন্না করি। হাহ্, ভাবতে ভয় পাই। হ্যাঁ, এটাই আমার সবচেয়ে বড় ভয়—যদি
আমি কখনো এই গোপন কথাটা নিজের বুকের ভেতরে রক্ষা করতে ভুলে যাই? যদি কোনো
অসাবধানের ফাঁকে, মুখ ফস্কে কথায় কথায় বেরিয়ে আসে যে আমি আসলে ভীতু, যদি দেখিয়ে
ফেলি যে আমি আসলে দুর্বল? ওহ্, আমি যে বড়ই ভুলো, ডাক্তার! ভুল ক’রে যদি এই মস্ত
ভুলটা কখনো হয়ে যায়? দুর্বল মানুষ হতে আমি কোনোদিন চাইনি, লোকে আমায় দুর্বল ব’লে
চিনুক এও আমি হতে দিতে পারিনে! আমি দুর্বলদের চিরকাল ঘেন্না করে এসেছি। আমার বাবা
যখন নরওয়ের রাজাকে যুদ্ধে বধ করলেন, তখনি ক্যানো একেবারে ওই হারামজাদা ফর্টিনব্রাসকে
ঝাড়েবংশে উচ্ছেদ করলেন না? ক্যানো ওই সময় তার কিশোর পুত্র আর অপদার্থ ভাইটাকে জান
হাতে ক’রে পালাতে দিলেন? বাচ্চা ছেলের গলা কাটতে হাত কাঁপছিল বুঝি? দুর্বল
লাগছিলো?</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। (ভয়ে বিস্ময়ে ধরা ধরা গলায়)
বলো কি হে ছোকরা? এসব তো মহাকবি নাটকে লিখে যাননি! এসব তুমি জানলে কোত্থেকে? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (টেবিল থেকে গ্লাস
তুলে জল খেয়ে নেয়) আমি অনেকবার মনে মনে মহড়া দিয়েছি—আমি, হ্যামলেট, নিজের তরোয়াল
একটানে কোষমুক্ত করছি, আর নিখুঁত তুলির একটি আঁচড়ের মতো এক কোপে নরওয়ের কিশোর
রাজপুত্রের গলা ধড় থেকে আল্গা করে দিচ্ছি! ওহ্! আমায় দুর্বল বলবে এমন সুযোগ আর
কে পায়! দুর্বল মানুষ একটা ভূমিকম্পপ্রবণ জনপদের মতো, বুঝলেন ডাক্তার! গুরুগুরু
শব্দ কিংবা দোলাচল টের পেলেই পালিয়ে আসতে চায় বাড়ির ভেতর থেকে। ভাবুন একবার! সেই
বাড়ি, যা কিনা তাকে এতদিনের আশ্রয় দিয়েছে। সেই বাড়িটা, যা তাকে ঝড়-বৃষ্টি-বজ্রপাতের
সময় কোল দিয়েছে, মাথায় ধরেছে ছাতা, আর নিজের গা-মাথা পেতে নিয়েছে বজ্রের আঘাত। সেই
বাড়িটা থেকে এ পালিয়ে আসতে চায়, যে বাড়ি ভিতরে-বাইরে সব অত্যাচার সহ্য করেছে
দুর্বল ছোট্ট মানুষটার হাত থেকে, পা থেকে, নখ-দাঁত-জিভ-চোখ-পায়ু-উপস্থ সবকিছু
থেকে! তার অর্থহীন খামখেয়ালি হাতুড়ির ঘা থেকে! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। এই সলিলোকুই তো নাটকে
নেই! কিন্তু...এ যে সেই এক চরিত্র! হ্যাঁ, এক্কেবারে নির্ভুল নির্ভেজাল হ্যামলেট!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। এই দুর্বল মানুষ, এই
দুর্বল ভুমিকম্পপ্রবণ জনপদ, সে শুয়ে আছে পাহাড়ের কোলে; কিংবা তার পায়ের কাছে। পাহাড়।
ধীরেসুস্থে, হাতে সময় নিয়ে উচ্চারণ করে দেখুন। থেমে থেমে ব’লে দেখুন না একবার। পা-হা-ড়।
ক্যামন অবর্ণনীয়, অতুলনীয়, অভ্রভেদী, স্থিতধী আত্মবিশ্বাস! কী অসম্ভব শক্তি আর
গর্ব ঝরে পড়ছে না শব্দটা থেকে? যে বা যারা এই শব্দ প্রথম জিভে এনেছিলো, ঠোঁটের
ফাঁক দিয়ে ধোঁয়ার রিং ছাড়বার কায়দায় গড়িয়ে দিয়েছিলো ইথারে, তাদের কুর্নিশ না ক’রে
উপায় নেই মশাই! পাহাড় মায়ের মতো। মায়ের মতোই সে নীচের তলার সব ঝামেলা-ঝঞ্ঝাট
ছাড়িয়ে কোনো এক প্রশান্ত প্রদেশে মেঘের উপর তার মাথা উঁচিয়ে থাকে। আর সানুদেশ থেকে
বুক-গলা অব্দি বাকি গোটা শরীরটা সে বিলিয়ে দিচ্ছে অন্যদের জন্য। তার বুক থেকে সফেন
অমৃত নেমে আসে তাদের জন্য, যারা থাকে তার কোলেপিঠে কিংবা পায়ের কাছে। মাঝে মাঝে
পাহাড় নড়ে ওঠে। হাজার হোক্, তার বয়েস তো বেশি নয়। চলেফিরে বেড়ায়। অভিসারেও যায়
বোধহয়। তাও। তা-ও। কীভাবে দাঁড়িয়ে আছো তুমি, অ্যাতোদিন, এই সংসারে? অ্যাতো ধৈর্য
পেলে কোথা থেকে? মাঝে মাঝে ভাবি, যদি আমি মায়ের মতো হ’তে পারতুম! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। তা তুমি কার মতো হয়েছ? কে
তুমি বলো দেখি।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। আমি একটা পশু। জন্ম
থেকেই আমায় আমার বাপের গৃহে লালন-পালন করা হয়ে আসছে, তাই আমায় নিঃসন্দেহে গৃহপালিত
ব’লে ভাবতে পারেন। খাঁচায় থাকি, খুঁটে খুঁটে খাই। মাঝে মাঝে যখন খাঁচাটা আর সহ্য
হয় না, তখন ভেতর ভেতর খেপে উঠি। রাগ জমতে থাকে, গজরাতে থাকি। অস্থির হয়ে পায়চারি
করি ছোট্ট ঘরগুলোর চারদেয়ালের সীমানা বরাবর। ঠিক যেমন খাঁচার বাঘে করে।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। (ভীষণ আমোদ পেয়েছে এমন
ভাবে) তা খাঁচার বাঘে তো ইচ্ছে করলেই খাঁচা থেকে বেরোতে পারেনা। কিন্তু তোমার তো
সে ঝামেলা নেই বাপু! চটি গলিয়ে দরজা ঠেলে বেরিয়ে পড়লেই হ’ল।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। কিন্তু বেরোতে ইচ্ছে
করে না তো! বা বলতে পারেন, বাইরে বেরনোর ভাবনাটাই আপনাআপনি মাথায় আসে না। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। হেঁহেঁ, ওইজন্যেই তো
তুমি বাঘ নও। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। হি-হা-হা! কিন্তু আমার
আছে বাঘের মতো থাবা, আর আছে বড় বড় নখ।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। (স্বগত) আর গায়ে আছে
জঙ্গুলে বোঁটকা গন্ধ।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। কী বল্লেন? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। না, মানে বলছিলাম—তোমার
তো লেজও নেই। তাই পেছন থেকে হঠাৎ কোনো আততায়ী হামলা করলে চাবকাতে পারবে না। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। হ্যাঁ, ঠিক বলেছেন!
দিনকাল যা হয়েছে, একখানা ক’রে লেজ থাকলে সবারই খুব সুবিধে হতো</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পকেটমারের হাত লেজে ঠেকে যেতে পারতো, দু-হাতে দুটো বাজারের
থলে সামলেও দিব্যি বাচ্চাকে জড়িয়ে ধ’রে সিগন্যাল পেরোতে পারতো লোকে—কী বলেন? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। আর পেছন দিয়ে যে
ইনকামটুকু হয় সেটাও আরেকটু রেখেঢেকে করা যেতো।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। আরো হ’তে পারত—পেছনের
লোক লাইন ভেঙে সামনে আসতে চাইলে লেজ দিয়ে বাধা দিতে পারতেন। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। (হেলান দিয়ে) মানে
এককথায় ‘লেজে খেলানো’ কথাটার বিশাল ব্যাপ্তি ঘটতো—ব্যাপক প্রয়োগ দেখা দিতো। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। চরাচরব্যাপী ব্যাপ্ত
হয়ে যেতো একেবারে—লেজে লেজে রাস্তা আকীর্ণ –চাই কি একেবারেই জঙ্গলে পরিণত হতো
শহরের ব্যস্ত রাস্তাঘাট-ট্রেন-ট্রাম-বাস! মানুষে মানুষে পাশাপাশি দাঁড়িয়ে
মানববন্ধনী তৈরি করতে হ’লে আর হাতব্যথা করতে হতো না! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। (হাত কচলাতে কচলাতে,
হাসিমুখে) কিছু একটা দেখেশুনে উত্তেজিত হয়ে উঠলে লেজটাও সঙ্গে সঙ্গে খাড়া হয়ে
উঠতো! ওই যেমন কবি বলে গ্যাছেন—“লাঙ্গুল-খাড়া পাগল-পারা...”</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। হেঁহেঁ, সত্যি—যা
দিনকাল পড়েছে... </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। (খেঁকিয়ে) থামো! থামো
বলছি! অনেকক্ষণ সহ্য করছি। কিসব বাজে বকে মাথা ধরিয়ে দিলে! কাজের দেরি হয়ে যাচ্ছে
এদিকে! নাসির! ওয়ে ব্যাটা নাসিরুদ্দিন! এটাকে ধরে বিদায় কর! </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(এমন সময় ভেতর-ঘরের দরজা
দিয়ে একটি কুড়ি-বাইশ বছরের মেয়ের প্রবেশ। হেমকে দেখে থমকে দাঁড়ায়। মেয়েটির দিকে
চোখ যেতেই হেম উঠে দাঁড়ায়।)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">...এই অর্পি, নাসিরুদ্দিনকে
ডাক্ দেখি মা! বল্ এই আপদটাকে বিদেয় করতে হবে। </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (চোখ বড় বড় ক’রে) কী নাম
বল্লেন? ওফি? ওফেলিয়া! ওফেলিয়া!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। সর্বনাশ। এই ছোকরা, এটি
তোমার মাথার ভেতর চলতে থাকা ট্র্যাজেডির চরিত্র নয়, এ আমার মেয়ে অর্পিতা। এবার
যেখানে যেভাবে দাঁড়িয়ে আছো, ঠিক সেইভাবে থাকো—এক কদমও নড়বে না বলে দিচ্ছি, সাবধান!
আমি পুলিশ ডাকবো! (মোবাইল খুঁজতে থাকেন, না পেয়ে) কোথায় গ্যালো কোথায় ফোনটা আবার?
(ঘরের কোণে রাখা টেলিফোনের দিকে এগিয়ে যায়। ডায়াল করা শুরু করে) হ্যালো, শেক্সপীয়র
সরণি থানা? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (ভেজা চোখে ডাক্তারের
মেয়ের দিকে তাকিয়ে করুণ গলায়) ওফি...ওফেলিয়া...কতদিন বাদে দেখতে পেলুম তোমায়!
ক্যামন আছো? রাজপ্রাসাদে সবাই ক্যামন আছে? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(মেয়েটি কয়েক মুহুর্ত কি
করবে ভেবে না পেয়ে জড়োসড়ো হয়ে থাকে, তারপর খুব ভয় পেয়ে ‘বাবা গো’ ব’লে চিৎকার ছেড়ে
একছুটে ভেতর-ঘরে পালায়</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পলাডাক্তার ফোন করতে করতে গোটা ব্যাপারটার ওপর
নজর রাখছিলেন</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">, এবারে তাড়াতাড়ি ফোন সেরে ভেতর-ঘরে
যাবার দরজা আগলে দাঁড়ান)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। ব্যাক অফ্! পিছে হটো!
বহুরূপী পাগলা সেজে ভদ্রলোকের মেয়ের উপর চড়াও হতে আসা হয়েছে! এখুনি পুলিশ এলো
ব’লে! পিটিয়ে পাগলামি সারাবে।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। (দীর্ঘশ্বাস ফেলে)</span></div>
<div class="MsoNormal">
To be, or not to be- that is the question:</div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">Whether 'tis nobler in the mind to suffer</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">The slings and arrows of outrageous fortune</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">Or to take arms against a sea of troubles,</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">And by opposing end them. To die- to sleep-</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">No more; and by a sleep to say we end</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">The heartache, and the thousand natural shocks</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">That flesh is heir to. 'Tis a consummation</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">Devoutly to be wish'd. To die- to sleep.</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">To sleep- perchance to dream: ay, there's the rub.</span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: Vrinda, sans-serif;">ডা। হুহ্! ওসব নাটুকেপনা ক'রে তুমি আমায় ভোলাতে পারবে না, বাছাধন! </span></div>
<div class="MsoNormal">
<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। যখন বুড়ির প্রশ্নোত্তরের
পালা শেষ হ’ল, সে আমায় দেখালে একটি আয়না। খুব মিষ্টি ক’রে বল্লে, “হ্যামলেট, রাজার
ছেলে, যাও, ওই তোমার দরজা। ঘুরে এসো একবারটি। ফিরতে চাইলে আমার নাম ক’রে কোনো
এঁদোপুকুরে তোমার দুটো আশরফি ছুঁড়ে দিও। সঙ্গে সঙ্গে এই তাঁবুর বাইরে ফিরে আসতে পারবে।
যাও, যাও! দেরি কোরো না। ঘুরে এসো। দুনিয়াটা কির’ম জায়গা দেখেশুনে এসো।” আমি
জিগ্যেস করলুম, ওপারে কি আছে। সে বল্লে, “ভবিষ্যৎ!” পা বাড়ালুম, তারপরেই দেখি, এই
শহরের রাস্তায় দাঁড়িয়ে আছি। সবার সাথে কথা বলতে পারছি তাদেরি মতো করে, তাদেরি
ভাষায়। অদ্ভুত সব গাড়ি-বাড়ি, অদ্ভুত অদ্ভুত যন্ত্র চারদিকে, মানুষের হাতে, কানে,
মাথায়, আকাশে, রাস্তায় সর্বত্র! এখানকার কোনো কিছুই যেন আমার জানতে বাকি নেই। কোথায়
কোন্ রাস্তা, কোন্ গলিটা কোন্খানে, কোথায় জামাকাপড়ের কি তেলেভাজার দোকান—আর সেই
দোকানকে এখানে কে কী নামে ডাকে, সমস্ত আমার মাথার মধ্যে কিলবিল করতে লাগলো।
কিন্তু, একটাও এঁদোপুকুর খুঁজে পেলুম না। একজন এই গলির মুখে বল্লে, কালুয়ার দোকানে
যাও। কালুয়া থাকে বারুইপুরে। সেখানে এঁদোপুকুর থাকলেও থাকতে পারে। তাকে খুঁজতে
খুঁজতে...</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(ঘরে দুজন পুলিশ কনস্টেবলের
প্রবেশ। কোণের জানলা দিয়ে অর্পিতা মুখ বাড়িয়ে এঘরের কাণ্ডকারখানা দেখতে থাকে</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">পুলিশ</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> আসতেই ডাক্তার হাঁ-হাঁ
ক’রে ওঠেন)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। এই যে, এই সেই পাগলা।
ভোর থেকে ঘরে ঢুকে আবোল-তাবোল বকছে। কবে কোনকালে দু’কলি ইংরিজি নাটক পড়েছিল সেটাই
মাথায় ঘুরছে। (দুজন কনস্টেবল হেমকে দুদিক থেকে বগলদাবা করে ঘরের বাইরে নিয়ে যেতে
উদ্যত হয়) বলে কিনা হ্যামলেট! যাও বাবা হ্যামলেট, যেখান থেকে আসা হয়েছে সেই দেশে
ফিরে যাও। গিয়ে তোমার বাবার হত্যাকারী কাকার সাথে মায়ের বিয়েতে সানাই বাজাওগে!
হাহাহা!!</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। কী? কী বল্লেন? বাবার
হত্যাকারী? মায়ের সাথে বিয়ে? </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ডা। সেকি! সবটা পড়া নেই
বোধহয়, সিলেবাসে শুধু সিলেকশন ছিলো বুঝি? হাহাহাহা! আপনারা ওকে জেলখানা কি
পাগলখানা যে চুলোতেই নিয়ে যান না কেন, একটা শেক্সপীয়র সঙ্গে দেবেন। অথবা, দেবেন
না। হ্যাঁ, না দেওয়াই ভালো। ওতে মাথার ব্যামোটা আরও চাগাড় দিয়ে উঠবে।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(হেম এক ঝটকায় নিজেকে মুক্ত
ক’রে ডাক্তারের গলার দিকে সশব্দে ধাবিত হয়) </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(মঞ্চের সব আলো একসঙ্গে
নিভে যায়, টোটাল অন্ধকার।)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">দৃশ্য ৪</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(মঞ্চ ধীরে ধীরে আলোকিত হয়।
সে আলোয় দেখা যায় একটা প্রায় ফাঁকা ঘর, একখানা মাত্র গরাদ দেওয়া জানলা। এককোণে
একটা কুঁজো আর এনামেলের মগ। ঘরের মাঝখানে কড়া সাদা আলোর তলায় দর্শকদের দিকে মুখ
ক’রে একটা বেদির ওপর ব’সে আছে হেমচন্দ্র</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">। </span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: BN; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">মাথা দুহাতের মধ্যে রাখা</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">, নিচের দিকে ঝোঁকানো। আস্তে আস্তে বাকি ঘরের আলো নিভে আসে,
শুধু হেমের উপর কড়া সাদা আলোটা লাইমলাইটের মতো জ্বলতে থাকে। হেম খুব ধীরে ধীরে মুখ
তুলে সামনের দিকে চায়।)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">হেম। একটাও এঁদোপুকুর নেই।
অদ্ভুত জায়গা! হায়, আদরের দিন গিয়াছে ওফি, জলে ভেসে। জলও গ্যাছে ভেসে। আর তুমি
আমায় চিনতেও পারছ না। আমার কী হবে! আমার খুব ভয় করছে, ভয় করছে! আমি কে? ওফি আমায়
চিনতেই পারলে না? ওহ্, আমি তো এখন আমি নই। আমি উন্মাদ। (যেন খেপে গ্যাছে, এমন
ক’রে চেঁচিয়ে চেঁচিয়ে বলতে থাকে) আমি উন্মাদ। আমা হইতে হইতে সদাসর্বদা সদাসর্বদা
কয়েক কয়েক হস্ত হস্ত দূরে দূরে থাকুন থাকুন। নহিলে...আমি নখদন্ত খিঁচাইয়া তেড়ে
আসিতে পারি—আপনার নধর অঙ্গে কামড়া বসাইয়া জলাতঙ্ক বাধাইয়া দিতে পারি। শিশুগণের আমা
হইতে বিশেষ সাবধানতা অবলম্বন অবশ্য পালনীয়। অমাবস্যার রাত্রে যখন কৃষ্ণবর্ণ
মার্জারনী অভিসারে বাহির হইয়া আপন সঙ্গীর উদ্দেশ্যে কামাতুর আর্তনাদ করিতে থাকে,
তখন আমার পাগলামি ভীষণরকম বাড়িয়া উঠে। আমি তখন বিচিত্র ভূষণ পরিধান করিয়া দুর্বার
নৃত্য করিতে থাকি। সে নৃত্যের সহিত সঙ্গত করিতে দুন্দুভিবাদ্যযোগে ভীষণ সঙ্গীতও
আমা-দ্বারাই পরিবেশিত হইয়া থাকে। সঙ্গীতশাস্ত্রে মদীয় কুশলতার কথা অনেকেই
যৎকিঞ্চিত অবগত আছেন নিশ্চয়ই।... </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">যেহেতু আমি পুংজাতীয়, তাই
মদীয় উন্মত্ত স্বভাব নারীগণের পক্ষে বিশেষরকমে দুঃসহনীয়। তাই জনস্বার্থে রমণীদিগকে
এই পরামর্শ দেওয়া যাইতেছে যে, তাঁহারা যেন আমা হইতে আপনাপন প্রাণধন বাঁচাইয়া
চলিবার নিমিত্ত বিশেষ যত্ন করেন। আমার সহিত কোনোরূপ আলাপ তাঁহাদের সুবিবেচনার
পরিচায়ক হইবে না। যদি কোনো বিশেষ কারণে ইহা পরিহার করা একান্তই অসম্ভব হয়, তাহা
হইলে বর্ম, সশস্ত্র দেহরক্ষী, অথবা নিদেনপক্ষে চিলি-স্প্রে সঙ্গে রাখা
অবশ্যকর্তব্য। একথা ওফেলিয়াজাতীয়া নরম-প্রকৃতির মেয়েমানুষ হইতে লেডী ম্যাকবেথের
ন্যায় দুর্ধর্ষ রমণী—সকলের জন্যই প্রযোজ্য হইবে</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(একজন কনস্টেবলের প্রবেশ,
বাঁদিক দিয়ে)</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">কনস্টেবল</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">।</span><span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> এই পাগলা, ওঠ্।
বড়সাহেব তোকে একটা এঁদোপুকুরের ধারে ছেড়ে আসতে হুকুম দিয়েছেন।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(হেম তড়াক্ ক’রে লাফিয়ে
ওঠে।) </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> (পর্দা) </span><o:p></o:p></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><br /></span>
<span lang="BN" style="font-family: "Vrinda","sans-serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Vrinda; mso-bidi-language: BN; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">['ডাকবাক্স' পত্রিকায় ২০১৫-র সেপ্টেম্বরে প্রকাশিত] </span><o:p></o:p></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-1119091911182542074.post-42791134868066681262015-09-07T02:16:00.001-07:002015-09-07T02:16:58.575-07:00Metamorphosis<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
All of them smart people --<br />
They congregated near the lime-tree bough<br />
All of them fools<br />
They met in the water, and there they drowned.<br />
And the smart folks<br />
They turned into trees,<br />
Then into houses with chimneys<br />
And the fools all turned into shells --<br />
Small, curvy, glittering little things. </div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/10320765487930317876noreply@blogger.com0